Warnikajmy - prawie jak Malbork

Warnikajmy – wieś położona ok. 6 km na wschód od Korsz. Dojazd od strony Kętrzyna przez Równinę Górną i Dolną, od strony Korsz – przez Olszynkę i Błogoszewo. Nazwa miejscowości wymieniona po raz pierwszy w 1419r. jako Warnikaym (w późniejszych źródłach także Warnikeim, Wernekeim) utworzona została prawdopodobnie od pruskich słów warne – wrona i kaymis – wieś. Wieś istniała już najprawdopodobniej w XIV wieku jako zaplecze gospodarcze strażnicy krzyżackiej w pobliskiej Równinie Górnej.

Od Daniela do von Braunów

Pierwszym znanym właścicielem dóbr rycerskich w Warnikajmach był Zygmunt Daniel, który otrzymał 12 włók i 13 radeł ziemi od księcia Albrechta Hohenzollerna 24 czerwca 1526 r. Kolejnym właścicielem majątku został Wilhelm von Oppen, a po jego śmierci w 1609 roku jego trzej synowie sprzedali majątek Zygmuntowi von und zu Egloffstein. Rodzina von Egloffstein była właścicielami dóbr w Warnikajmach do 1838 r., kiedy to nabył je rotmistrz Ernest Teodor von Borcke z Tołkin (Tolksdorf). W 1860 r. majątek ten otrzymała w spadku córka Ernesta Teodora – Klara von Borcke później zamężna z Franzem von Below. W 1902 r. Warnikajmy otrzymała ich córka Klara von Below, która w 1903 r. wyszła za Juliusza von Braun.
Juliusz von Braun (ur. 1868) urzędujący w latach 1902 – 1922 jako starosta powiatu w Gierdawach (Gerdauen), po pierwszej wojnie światowej przyczynił się do odbudowy powiatu ze zniszczeń wojennych. Jego bratankiem był Wernher von Braun, twórca pocisku rakietowego V-2, po wojnie konstruktor rakiet w USA.

Budujemy drugi Malbork

Juliusz von Braun rozpoczął budowę kompleksu zabudowań folwarcznych jeszcze przed 1914 r., według projektu Paula Englera. Zgodnie z życzeniem właścicieli zabudowania majątku miały być wzorowane na średniowiecznej architekturze zakonnej. W związku z tym von Braun z architektem kilkakrotnie wizytował najlepiej zachowane budowle z czasów krzyżackich m.in. w Malborku, Lidzbarku i Lochstaedt. Zaprojektowany przez Englera zespół zabudowań folwarcznych z reprezentacyjnym domem mieszkalnym był jednym z ciekawszych kompleksowych rozwiązań architektury wiejskiej tego okresu w Prusach. Już przez współczesnych nazywany był „małym Malborkiem”.

Materiały do budowy (cegły, flizy, kształtki, dachówki) wytwarzano w miejscowej cegielni. Kolumny do refektarza i na balkony wykonał z kamienia narzutowego kamieniarz jeniec francuski.
W skład zabudowań folwarcznych wchodziły m.in.: stajnie, obory, spichlerze, kurnik, mleczarnia, wozownia, garaże, kuźnia, warsztaty rzemieślników, dom dla nadzorców. W kwadratowej baszcie przy murze okalającym zabudowania znajdowała się przepompownia, a w sąsiedniej okrągłej baszcie – chłodnia, w której zimą gromadzono lód.

Budowę domu mieszkalnego dla właścicieli majątku, rozpoczętą jeszcze w czasie wojny, ukończono w 1924 r. W najbardziej reprezentacyjnym pomieszczeniu – refektarzu (jadalni) wisiał ozdobny żyrandol – dar społeczeństwa powiatu gierdawskiego. Ściany refektarza ozdobione zostały przez hamburskiego malarza scenami z sagi o Nibelungach. W wysokiej na 20 m. wieży znajdował się zbiornik na wodę.

Folwark na sprzedaż

Okazało się jednak, że koszty prac związanych z budową nowych zabudowań folwarcznych i reprezentacyjnego domu mieszkalnego przerosły możliwości finansowe rodziny von Braun. W 1929 r. przeprowadzono przymusową licytację majątku w Warnikajmach, w 1935 r. został rozparcelowany pomiędzy kilku właścicieli. Nie znaleziono natomiast chętnych na kupno budynku mieszkalnego; potencjalnych nabywców zniechęcały duże koszta utrzymania budowli. W związku z tym, we wrześniu 1934 r., zdecydowano się na jej rozbiórkę. Powiadomiona o tej decyzji Klara von Braun mieszkająca wówczas w Rastenburgu przy Keiserstrasse 6, podjęła starania mające na celu zachowanie w całości zabudowań folwarcznych wraz z domem mieszkalnym. Interwencja u Konserwatora Zabytków Sztuki i Historii Prowincji Prus Wschodnich Dethlefsena spowodowała jedynie krótkotrwałe wstrzymanie prac. Budowla ta nie miała charakteru zabytkowego i mimo kampanii prasowej rozbiórkę obiektu ukończono przed końcem 1934 r.
Po 1945 r. całość majątku przejęły PGR. W latach 50-tych XX wieku w Warnikajmach istniała stadnina koni zimnokrwistych rasy mazurskiej. Zachowane do dnia dzisiejszego zabudowania gospodarcze dają wyobrażenie o skali i rozmachu tego niezwykłego założenia.
Na północ od zabudowań zespołu folwarcznego położony jest ewangelicki cmentarz wiejski, posadowiony na wyniesieniu terenu, którego granice wyznaczają klony. Cmentarz założony jest na planie prostokąta. Teren cmentarza jest zdewastowany, ocalało tylko 10 grobów w cementowej obudowie.