Stowarzyszenie Galea: 3 lata Muzeum, 6 lat projektu Finckenstein

Powstanie lokalnego Muzeum to efekt wieloletnich i intensywnych działań Stowarzyszenia Historyczno-Badawczego „Galea” z Susza. Członkowie tej właśnie organizacji za jeden z głównych celów statutowych – obok poszukiwań i badań archeologicznych – obrali utworzenie miejsca, które umożliwiłoby ekspozycję eksponatów związanych bezpośrednio z naszym regionem, a tych jest naprawdę sporo bo stowarzyszenie funkcjonuje od kwietnia 2017 roku.

Wystawy przygotowane w murach Muzeum Regionalnego w Suszu zostały podzielone na:
Dział Historyczno-Archeologiczny obejmujący: militaria, elementy umundurowania, narzędzia użytkowe, ozdoby, medale, odznaczenia, numizmaty, widokówki, dokumenty, książki, starodruki.
Dział Etnograficzny obejmujący: narzędzia użytkowe, przedmioty codziennego użytku, narzędzia, ubiór.
Dział Historii Lokalnej obejmujący: zbiory związane z gminą Susz i okolicami.
Dział Biblioteczny obejmujący: zbiory książek, czasopism i druków w zakresie tematycznym działalności wszystkich działów podstawowych, w tym poświęcone dziejom Susza i regionu.
Dział Depozytów obejmujący: wszelkie przedmioty i zbiory wymienione w poprzednich działach tematycznych przekazane w depozyt muzeum.

Niewątpliwie największą popularnością cieszą się robiące ogromne wrażenie na odwiedzających makiety: starego miasta w Suszu oraz Pałacu w Kamieńcu z lat jego świetności.

Temu drugiemu obiektowi oraz samej miejscowości Kamieniec członkowie stowarzyszenia poświęcili w ostatnich latach bardzo dużo czasu prowadząc wieloletni projekt Finckenstein 1807. Były to zapoczątkowane w 2019 roku archeologiczne badania obozowiska gwardii cesarskiej, których ostatnia odsłona przypadła na sierpień tego roku.

Poniżej przedstawiamy ich podsumowanie, przygotowane przez przedstawiciela Stowarzyszenia Galea – Sebastiana Zielińskiego:

Latem 2018 roku w okolicach miejscowości Lubnowy Wielkie gm. Susz na polu Gabrieli i Andrzeja Czeszejko członkowie Stowarzyszenia Historyczno-Badawczego „Galea” natrafili na niespotykaną wcześniej koncentrację przedmiotów, które bezpośrednio wiązały się z pobytem wojsk napoleońskich na początku XIX wieku na ziemi suskiej. Stowarzyszenie odkryte artefakty szybko powiązało z obozowiskiem Gwardii Cesarskiej, które w 1807 roku funkcjonowało w okolicach Kamieńca, a którego lokalizacja poszukiwana była przez lokalnych regionalistów i pasjonatów historii od 2008 roku.

Już w następnym roku stowarzyszenie „Galea” wspólnie z Muzeum w Ostródzie przystąpiło do realizacji projektu pod nazwą: „Finckenstein 1807”, czyli powierzchniowych badań archeologicznych wytypowanego obszaru przy użyciu detektorów metali pod kierownictwem archeologa-Łukasza Szczepańskiego. Celem projektu było: potwierdzenie występowania w danym obszarze artefaktów związanych z Wielką Armią, określenie ilości i obszaru występowania tych zabytków oraz potwierdzenie funkcjonowania na nim obozowiska Gwardii Cesarskiej w 1807 roku.

Już pierwsze badania z udziałem kilkudziesięciu detektorystów z całej Polski przeprowadzone w sierpniu 2019 roku potwierdziły występowanie setek przedmiotów historycznych, które bezsprzecznie związane były z wojskami napoleońskimi.

Badania przeprowadzone w latach 2019-2021, podczas których odkryto ponad 2200 zabytków, dały jednoznaczną odpowiedź, że na płaskowyżu pomiędzy miejscowościami Kamieniec, a Lubnowy Wielkie w 1807 roku funkcjonowało obozowisko Gwardii Cesarskiej. Co ważne wyniki naszych badań pokrywały się ze źródłami historycznymi, w których obozowisko było opisywane.

Zabytki z badań przeprowadzonych w latach 2019-2021 decyzją Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków trafiły do Muzeum w Ostródzie i większość z nich aktualnie prezentowana jest na wystawie stałej „Napoleon w Ostródzie”.

Jesienią 2021 roku realizatorzy projektu zdecydowali o konieczności jego kontynuacji. W 2022 roku uzyskano kolejne pozwolenie służb konserwatorskich na kolejne 3 lata badań w ramach projektu „Finckenstein 1807”.

W dniach 10-11 sierpnia 2024 roku odbyły się ostatnie badania w miejscu funkcjonowania obozowiska Gwardii Cesarskiej. Podobnie jak w latach ubiegłych były one finansowane w całości ze środków stowarzyszenia oraz darowizn uczestników badań. Dodatkowo uczestnicy tegorocznych badań otrzymali koszulki ufundowane przez Burmistrza Susza - Marcina Mądrego.

Na zakończenie projektu członkowie stowarzyszenia złożyli serdeczne podziękowania właścicielom gruntu Gabrieli i Andrzejowi Czeszejko, wręczając pamiątkowy dyplom oraz replikę szabli generała Sikorskiego, a także archeologowi – Łukaszowi Szczepańskiemu wręczając replikę francuskiego pistoletu skałkowego z 1803 roku.

Podobnie jak w ubiegłych latach, tak i w tym roku dwudniowe badania zaowocowały odnalezieniem dziesiątek cennych zabytków związanych z obozowaniem Gwardii Cesarskiej w 1807 roku w Kamieńcu. W sumie przez sześć lat badań odkryto około trzech tysięcy zabytków stanowiących elementy wyposażenia i umundurowania wojskowego oraz bezpośrednio związanych z istnieniem i funkcjonowaniem obozowiska.

Zabytki odkryte w latach 2022-2024 trafią do Muzeum Regionalnego w Suszu i od wiosny przyszłego roku mają być prezentowane na wystawie „Napoleon w Kamieńcu”. Przedstawiciel stowarzyszenia „Galea” zapowiedział również działania mające na celu wydanie publikacji poświęconej odkryciu obozowiska i przeprowadzonym badaniom. Pod znakiem zapytania pozostaje także przeprowadzenie badań archeologicznych domniemanego miejsca pochowania żołnierzy francuskich, którzy zmarli podczas pobytu w rejonie Susza, a które oznaczone jest na niemieckich mapach topograficznych z XX wieku jako „Francozen Grab”.

Wszystkie osoby zainteresowane tematyką napoleońską zapraszamy do odwiedzin Muzeum Regionalnego w Suszu, gdzie już teraz można zobaczyć artefakty z tego okresu pochodzące ze zbiorów prywatnych, a także do lektury „Rocznika Suskiego” i „Skarbca Suskiego”, na łamach których znajdują się artykuły opisujące nasze badania oraz nawiązujące do pobytu Cesarza Francuzów – Napoleona I Bonaparte w Kamieńcu (d. Finckenstein).

UM Susz/opr.al