Poznajcie się z konikiem polskim

Charakterystyczna myszata maść, krępa budowa, niski wzrost, a przy tym niesamowity spryt i wytrzymałość. To prawdziwy cud natury. Przekonać się o tym można w pewnej mazurskiej osadzie.

Popielno, bo o nim mowa, leży 17-18 kilometrów na północ od Rucianego-Nidy. Można tam dojechać po asfalcie autem lub rowerem (na mapie szlak rowerowy oznaczono czerwoną linią) po szutrze. Mieści się tam Stacja Badawcza należąca do Instytutu Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN w Olsztynie, która słynie przede wszystkim z hodowli konika polskiego. W sumie stacja obejmuje cały Półwysep Popielniański, a koniki żyją tak także na wolności.

Koniki polskie uchodzą za potomków dzikich tarpanów, które do końca XVIII wieku, a na niektórych terenach nawet do początku XIX wieku, można było spotkać na obszarze dawnej Polski, Litwy i Prus. W tym czasie dziko żyjące tarpany zostały wyłapane, a następnie używano ich często do kojarzeń z miejscowymi końmi. Przed II wojną światową w Polsce rozpoczęto eksperyment mający udowodnić, że koniki polskie pochodzą właśnie od leśnej odmiany tarpanów.

W tym celu grupa koników, najbardziej zbliżona wyglądem do tarpanów, została wykupiona od okolicznej ludności i umieszczona w rezerwacie leśnym w Białowieży. Eksperyment wznowiono w 1955 roku w Popielnie.

W tym też roku na leśny obszar półwyspu wpuszczono pierwsze stado – ogiera Gordija i osiem klaczy przywiezionych z Białowieży, które dały początek trwającej do dziś hodowli.

Mamy więc w tym roku okrągłą rocznicę "konikpolską". Z tej okazji 5–6 września br. odbędą się w Popielnie jubileuszowe obchody. Wydarzenie jest otwarte dla wszystkich, którzy chcą poznać bliżej konika polskiego i unikalną historię jego hodowli.

– 70-lecie hodowli konika polskiego w warunkach maksymalnie zbliżonych do naturalnych to święto hodowców, leśników, naukowców i wszystkich miłośników przyrody – podkreśla dr Mamadou Moussa Bah, kierownik Stacją Badawczą w Popielnie.

Prowadzona tam hodowla rezerwatowa jest unikatowa w skali Europy, głównie ze względu na wyjątkowe warunki Popielna. To właśnie tu dziko żyjące konie mają do dyspozycji ponad 1600 hektarów lasu. Pokaźny teren wykorzystywany jest również do działań ekologicznych i ochrony bioróżnorodności.

– Naszą hodowlę prowadzimy w celu ochrony i wykorzystania potencjału rodzimej rasy zachowawczej koni, uznawanej za unikalny relikt przyrodniczo-hodowlany, świadczący o naszej polskiej kulturze materialnej i wkładzie, jaki wnieśliśmy do kultury hodowlanej i nauki świata – mówi dr Mamadou Bah.

Tegoroczne obchody zaplanowano na dwa dni, a oprócz części hodowlanej, goście będą mogli wziąć udział w licznych pokazach popularnonaukowych, które przybliżą im tematy m.in. ochrony bioróżnorodności, rolnictwa, żywności czy leśnictwa.

Wydarzenie rozpocznie się 5 września od polowej wierzchowej i zaprzęgowej próby użytkowości dla koników polskich. Od rana goście będą mogli skorzystać z regionalnej biesiady śniadaniowej „Smaki Popielna”, której rolę gospodarza będą pełnić regionalne Koła Gospodyń Wiejskich. W strefie informacyjnej i popularnonaukowej, goście, szczególnie ci najmłodsi będą mogli zobaczyć eksperymenty i pokazy czy wziąć udział w konkursach.

Drugiego dnia, 6 września (2025), wydarzenie rozpocznie się od czempionatu źrebiąt pod matkami. To jedna z ulubionych części programu – obserwowanie młodych koników, które często już na tym etapie potrafią zaprezentować swój wyjątkowy charakter. Poza częścią śniadaniową oraz popularnonaukową, organizatorzy zapraszają na wykłady i prelekcje.

5–6 września 2025, Popielno 25

Organizatorzy: Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN w Olsztynie, Stacja Badawcza w Popielnie, Polska Akademia Nauk

Patroni honorowi: Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego, Minister Klimatu i Środowiska, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Senat – Komisja Rolnictwa i Rozwoju Wsi

PROGRAM

5 września 2025 (piątek)

9:00–13:00 Polowa wierzchowa i zaprzęgowa próba użytkowości dla koników polskich

10:00–13:00 Regionalna biesiada śniadaniowa „Smaki Popielna”

10:00–17:00 Strefa Partnerów i pokazów popularnonaukowych

12:00–13:00 Wpis młodych ogierów i klaczy do księgi stadnej koni rasy konik polski

13:00–13:30 Powitanie gości i wystąpienia honorowe

13:30–15:00 Obiad w plenerze

6 września 2025 (sobota)

9:00–12:00 Czempionat źrebiąt rasy konik polski pod matkami

10:00–13:00 Regionalna biesiada śniadaniowa „Smaki Popielna”

10:00–15:00 Strefa Partnerów i pokazów popularnonaukowych

12:00–13:00 Wykłady (Stacja Badawcza Popielno, Nadleśnictwo Borki, Biebrzański Park Narodowy)

13:30–15:00 Obiad w plenerze

Do Popielna zapraszamy nie tylko na obchody. Działa tam Muzeum Przyrodnicze, które mieści się w XVIII-wiecznym spichlerzu. Zobaczycie tam między innymi unikatową w skali Polski kolekcję poroży jeleni, zaprzęgi konne i sanie.

W lecie w Popielnie dostępne są przejażdżki bryczką i lekcje jazdy konnej, a zimą kuligi. Przez cały przez cały rok skorzystać można tam skorzystać z noclegów. Jest też port jachtowy leżący nad jeziorem Śniardwy. Półwysep Popielniański, na którym znajduje się stacja badawcza, otaczają jednak aż cztery mazurskie jeziora. Poza Śniardwami to: Mikołajskie, Bełdany i Warnołty.

Osada Popielno powstała w końcu XVII wieku. Już przed II wojną światową istniała tu stacja badawcza Uniwersytetu z Królewca. Po mieszkających tu niegdyś Mazurach pozostały nieliczne chaty z początku XX w.i resztki cmentarza ewangelickiego z kilkoma czytelnymi nagrobkami. Najlepiej zachowany krzyż pochodzi z początku XVIII wieku.

1,5 kilometra od Popielna leży Wierzba, gdzie latem działa jedyna na Mazurach przeprawa promowa.

– Mieliście okazję odwiedzić naszą stację badawczą w Popielnie? Jeśli nie, czas to zmienić! Lato to najlepszy moment, żeby zakochać się w tym miejscu – ja mogę się tylko podpisać pod tym wpisem zamieszczonym na FB Instytut Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN w Olsztynie.

oprac. Igor Hrywna