Jak Reformacja wpłynęła na Mazury?

W 2025 roku przypada pięćsetna rocznica sekularyzacji Zakonu Krzyżackiego oraz przyjęcia protestantyzmu przez ostatniego wielkiego mistrza Albrechta Hohenzollerna. Wydarzenie to, przypieczętowane hołdem lennym złożonym 10 kwietnia 1525 roku w Krakowie królowi Zygmuntowi I Staremu, uczyniło Prusy pierwszym w Europie państwem wyznania luterańskiego. Dla ludności mazurskiej oznaczało ono wprowadzenie do liturgii języka ojczystego – dialektu polskiego z XVI wieku – oraz trwałe wpisanie wyznania luterańskiego i polszczyzny w fundamenty tożsamości „społeczności pogranicza”.

O tym, jak Reformacja wpłynęła na Mazury i jak jej dziedzictwo jest obecnie interpretowane, debatowano podczas konferencji „500-lecie Reformacji na Mazurach”, która odbyła się w Ełku. Organizatorami wydarzenia były: Fundacja Wsparcia Nauki i Biznesu, Muzeum Historyczne w Ełku oraz parafia ewangelicko-metodystyczna w Ełku.

Wygłoszone referaty ukazały Reformację w szerokiej perspektywie – teologicznej, historycznej, literaturoznawczej, ale także społecznej i kulturowej. Dyskutowano o tym, jak luteranizm, język polski oraz lojalność wobec pruskiego domu panującego zbudowały mazurską tożsamość. Prelegenci wskazywali, że wraz z upływem stuleci ta tożsamość ulegała głębokim przemianom pod wpływem industrializacji, ideologii narodowych, migracji i wojen światowych. II wojna światowa stała się momentem przełomowym, prowadzącym do dezintegracji społeczności mazurskiej i radykalnej zmiany struktury wyznaniowej regionu.
Dyskusje podczas konferencji pokazały, że pytania o wpływ Reformacji nie mają jedynie wymiaru historycznego. To także refleksja nad tym, jak dziś rozumiemy mazurskość i jak można ją pielęgnować w zbiorowej świadomości.

Konferencji towarzyszyły także symboliczne wydarzenia. Prezydent Ełku Tomasz Andrukiewicz, obejmujący wydarzenie honorowym patronatem, przekazał Parafii Miłości Bożej Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego medal pamiątkowy z okazji 600-lecia lokacji miasta.
– Niech ten medal będzie świadectwem szacunku dla przeszłości oraz źródłem dumy i inspiracji na kolejne stulecia – podkreślił włodarz miasta.

Uczestnicy spotkania mogli również zobaczyć wystawę przygotowaną przez Izbę Muzealną parafii ewangelicko-metodystycznej. Ekspozycja pozwoliła przenieść się w przeszłość i spojrzeć na dzieje Reformacji przez pryzmat lokalnych pamiątek i dokumentów.

Czy Reformacja, która objęła Mazury pół tysiąclecia temu, ma dziś wpływ na kształtowanie społeczeństwa regionu? Odpowiedzi na to pytanie nie są jednoznaczne, ale organizatorzy i uczestnicy zgodnie podkreślali, że jej dziedzictwo – językowe, religijne i kulturowe – pozostaje istotnym elementem historii, którego nie można pomijać w refleksji nad współczesną mazurską tożsamością.
Konferencja w Ełku stała się ważnym głosem w debacie o dziedzictwie Reformacji i jej roli w budowaniu pamięci zbiorowej zarówno regionu, jak i całej Polski.

tom.