Zginął, bo nie palił

Mormoni wierzą, że człowiek istnieje jeszcze zanim przyjdzie na nasz świat, że poznali Boga nim pojawili się na ziemi. A dlaczego tego nie pamiętamy? Bo życie nasze jest próbą wiary, dlatego nasze wcześniejsze relacje z Bogiem są zakryte niepamięcią.

Ten odłam chrześcijaństwa (choć są tacy, którzy mormonów za chrześcijan nie uznają) pojawił się na naszym padole łez w XIX wieku. I trudno się im dziwić, bo mormoni uznają na przykład, że z owocem obcowania Boga z boską żoną, są dusze, które zamieszkują potem w naszych ciałach. W doktrynie mormońskiej Niebieska Matka jest bowiem żoną Boga Ojca i matką ludzkich duchów. W życiu pozagrobowym ludzie, którzy na to zasługują mogą stać się bogami i boginiami..Jezus jest zaś dla nich bratem Lucyfera. Mormonizm nie jest łatwy do praktykowania, bo niedzielne spotkania trwają około 3 godzin.

Mormoni uważają, że mormoński chrzest jest warunkiem niezbędnym by człowiek stał się częścią Królestwa Bożego. Dlatego dopuszczają chrzest zmarłych. Dlatego też w swojej siedzibie w amerykańskim Salt Lake City zgromadzili gigantyczną bazę dokumentów, dzięki której członkowie Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich mogą wyszukać swoich swoich przodków by można było ich ochrzcić. Jest tam także mnóstwo dokumentów z terytorium Polski. Na stronie www.familysearch.org KAŻDY może poszukać swoich przodków lub zbudować swoje drzewo genealogiczne.

Zełwągi leżą pięknie, pomiędzy jeziorami Głębokim, Inulcem i Płocicznym. Żył tam obie bogobojny mąż i kupiec zarazem Fritz Fisher. Przebywając w Berlinie uznał, że znalazł lepszą i pewniejszą drogę do zbawienia swojej duszy niż ta, jaką proponował mu pastor z położonych 5 kilometrów dalej Mikołajek. I z tą wiarą powrócił do Zełwągów. Tak to w latach 20. XX wieku na Mazurach pojawił się pierwszy mormon a potem kolejni, aż w końcu stali się w Zełwagach większością. Wszyscy chrzcili się w Inulcu a w 1929 roku zbudowali sobie we wsi kaplicę.

Zimą 1945 roku spotkało ich to co innych mieszkańców Prus Wschodnich. Gwałty i rabunki ze strony rosyjskich żołnierzy, którzy zabili między innymi syna Adolfa Kruski, który przewodził mormońskiej gminie. Mormoni z Zełwągów uważali się za Niemców i modlili się po niemiecku. Pewnego dnia w 1946 roku we wsi pojawiło się auto.

"Pojawienie się wojskowego samochodu we wsi wywołało paniczną ucieczkę mieszkańców, wciąż obawiano się kolejnych akcji wojska lub milicji wymownie świadczyło to o warunkach w jakich żyła ludność niemiecka. Uspokojono się, kiedy wysiadły z niego ubrane po cywilnemu osoby" - pisze prof. Grzegorz Jasiński w artykule poświęconym mazurskim mormonom.

Przyjechał nim Ezra Taft Benson, przedstawiciel mormońskiej wspólnoty z USA, potem wpływowy amerykański polityk a w latach 1985-1994 13.prorok i Prezydent Kościoła. Benson był reprezentantem skrajnej amerykańskiej prawicy i stanowczym antykomunistą. — Żaden prawdziwy Święty w Dniach Ostatnich ani prawdziwy Amerykanin nie może być socjalistą lub komunistą ani wspierać programów prowadzących w tym kierunku — powiedział w czasie jednego z dorocznych spotkań mormonów. Wpływ na to miała między innymi wizyta w Zełwągach.

— Słuchaliśmy przerażających wiadomości o łajdackich czynach radzieckich żołnierzy. Kobiety, a nawet małe dziewczynki były wykorzystywane. Były sytuacje, gdy nawet 10 żołnierzy, jeden za drugim gwałcili młode dziewczęta a w niektórych przypadkach patrzyli na to rodzice z przyłożonymi bagnetami do szyi — zanotował Benson. To wtedy usłyszał też historię o mormonie, który zginął bo nie miał papierosów.

Mormoni, podobnie jak mieszkający po sąsiedzku w Woźnicach świadkowie Jehowy, nie dość, że chcieli modlić się po niemiecku, to na dodatek centrale swoich Kościołów mieli w USA, które było już wtedy dla komunistów wrogiem nr 1. Mrągowskie starostwo wydało zakaz prowadzenia działalności duszpasterskiej w języku niemieckim, a 7 grudnia 1947 r. zamknięto kaplicę. W efekcie mormoni zaczęli starć się o grupowy wyjazd do Niemiec.

"Adolf Kruska wystosował do Urzędu Wojewódzkiego w Olsztynie rozpaczliwy list, oczywiście po niemiecku, z prośbą, aby całą gminę (którą nazwał „Mission der Kirche Jesu Christi – die sogenannten Mormonen”), żyjącą od wielu lat w jedności jak jedna rodzina, nieznającą języka polskiego, a od wydania oficjalnego zakazu pozbawioną możliwości posługiwania się w obrzędach językiem rodzimym, wysiedlić razem, nie rozdzielać, jak nie rozdziela się rodzin" - pisze wspomniany już prof. Grzegorz Jasiński.

Mormoni próbowali jeszcze przetrwać w radykalnie nowej dla nich sytuacji, wprowadzili do liturgii polski. Byli jednak w kiepskim położeniu. Dla komunistycznej władzy byli Niemcami, których mocodawcy mieszkali w znienawidzonym USA. Zaczęli więc wyjeżdżać indywidualnie.

W 1947 roku w Zełwągach było jeszcze 130 mormonów, w końcu lat pięćdziesiątych już tylko nie więcej jak 50. Potem coraz mniej i mniej.

W 1967 było ich już tylko 17, w tym 8 z rodziny Ericha Konietza, który przewodniczył gminie. W czerwcu 1971 roku odbyło się ostatnie spotkanie w kaplicy a 28 czerwca Erich Konietz zrzekł się w imieniu gminy prawa do jej użytkowania. I wyjechał z rodzina w 1972 roku do Niemiec.

W kaplicy komuniści urządzili magazyn, a od 1977 roku działa tam kaplica katolicka.

Na miejscowym cmentarzu zachowało się kilkadziesiąt mormońskich grobów. Od innych wyróżniają się brakiem krzyża i płyt nagrobnych.

Przy okazji polecam beletrystyczną, ale opartą na faktach książkę Katarzyny Enerlich "Wiatr od jezior” poświęconą mormonom z Zełwągów.

Już niedługo o historii mormonów i wsi turyści będą mogli przekonać się na miejscu, w budynku dawnej szkoły. Powstanie tam bowiem muzeum prezentujące codzienne życie Mazurów

Budynek szkoły oraz przyległy teren zostaną zagospodarowane na nowoczesne sale wystawiennicze, przestrzeń plenerową i edukacyjną ścieżkę prowadzącą nad jezioro. Dzięki temu muzeum będzie atrakcyjne przez cały rok, zarówno dla mieszkańców, jak i turystów.

Wszystkie eksponaty będą profesjonalnie przechowywane przez Centrum Kultury „Kłobuk” z Mikołajek.

Muzeum w Zełwagach powstaje w ramach projektu „Kłobukowe Rejzowanie – Mazurski Szlak Kulturowy” realizowanego przez Stowarzyszenie Wielkie Jeziora Mazurskie.

Placówka będzie jedną z ośmiu w regionie, które razem stworzą spójny produkt turystyczny pozwalający odkrywać Mazury przez pryzmat lokalnej historii, tradycji i kultury.

oprac. Igor Hrywna

To jezioro o powierzchni około 178,3 ha, długości 2,4 km i maksymalnej szerokości 0,9 km. Maksymalna głębokość akwenu to 10,1 m, a średnia około 4,6 m.
Można tam złowić szczupaka, sandacza, suma, węgorza czy leszcza.

Jeziorem administruje Gospodarstwo Rybackie Mikołajki.

Warto zobaczyć w okolicy

Muzeum Reformacji Polskiej w Mikołajkach

To jedyna w Polsce placówka w pełni poświęcona historii reformacji, ze szczególnym uwzględnieniem regionu Mazur. Założone w 1973 roku przez ks. Władysława Pilcha-Pilchowskiego, muzeum mieści się w budynku dawnej szkoły i plebanii ewangelickiej, zlokalizowanym przy Placu Kościelnym 4, tuż obok XIX-wiecznego kościoła ewangelickiego.

Co zobaczysz w muzeum?

Zbiory muzealne obejmują unikatowe dokumenty i druki związane z ruchem reformacyjnym w Polsce i Europie, w tym Biblię w języku polskim z 1726 roku, Kancjonały Ewangelickie, Postylle, modlitewniki i Pisma Święte w polskich i niemieckich wydaniach,
czy oryginalne tablice z wojen napoleońskich i I wojny światowej.
W muzeum znajdują się również mapy historyczne Mazur, kopie obrazów wykonanych przez pastorów oraz cenne egzemplarze czasopiśmiennicze.

Muzeum czynne jest od kwietnia do października