Iława na starych pocztówkach

2013-04-22 14:40:58 (ost. akt: 2013-04-22 14:55:48)
Widok przedwojennej Iławy z lotu ptaka

Widok na przedwojenną Iławę i fragment Jezioraka z lotu ptaka

Autor zdjęcia: Archiwum Urzędu Miasta w Iławie

Przed II wojną światowa Iławę nazywano "perłą Oberlandu". Miasto ma długą historię; pierwsze ślady osadnictwa sięgają czasów rzymskich - początków I tysiąclecia naszej ery. Miasto założone zostało w 1305 r.

Pierwsze wzmianki o ziemiach, na których leży Iława, sięgają roku 1226, kiedy Konrad I Mazowiecki wydał dokument, zapowiadający przybycie Krzyżaków na te tereny. Mieli oni chrystianizować pogan, którzy władali m.in. terenami, na których obecnie leży Iława. Tak więc swoje narodziny Iława zawdzięcza Krzyżakom, podobnie zresztą, jak wiele innych miast obecnych Warmii i Mazur. Pozostała pod tym panowaniem - z krótkimi przerwami - aż do roku 1525, kiedy to znalazła się w Prusach zwanych książęcymi pod panowaniem niedawnego Wielkiego Mistrza, obecnie świeckiego księcia Albrechta Hohenzollerna.
Miasto założył komtur krzyżacki Sieghard von Schwarzburg w 1305. W tym samym roku Iława otrzymała prawa miejskie. O lokacji miasta akurat w tym miejscu zdecydowały względy obronne (teren otoczony wodami, więc łatwy do obrony) oraz praktyczne. Iława powstała w miejscu dawnej staropruskiej osady rybackiej. W obrębie miasta mieszkali wyłącznie Niemcy, w okolicach zaś Prusowie.

Czarne błoto


Nazwa miasta wywodzi się od pruskiego słowa ilis, co znaczy czarny. To samo słowo w języku łotewskim oznacza błoto lub bagno. Bałtosłowiańskie słowo ilu lub ilo znaczy zarówno czarny, brudny, jak i błoto bądź muł. Nazwa miasta jest zatem powiązana z bagnistą okolicą lub też z czarnym kolorem tafli Jezioraka.
Najstarsza nazwa Iławy w pisowni łacińskiej brzmiała Ylavia, w niemieckiej zaś Ylaw albo Ylau. Modyfikacja nazwy nastąpiła w XV wieku, kiedy to do słowa Ylavia dodano określenie Theuto Ilavia, Ilow Theutonicalis oraz Teutschen Eylaw. W wieku XVI zmieniono nazwę na Deutsch Eylau, która obowiązywała aż do roku 1945. Rok po ukończeniu II wojny światowej mieszkańcy miasta powrócili do średniowiecznej nazwy Ilavia, która w języku polskim brzmiała Iława.

Fosa i Jeziorak


Jeszcze w XIV wieku Iława została otoczona murami obronnymi z wieżami o kamiennych fundamentach. Ok. 1318 roku powstał kościół Do miasta prowadziły bramy, od wschodu tzw. Lubawska lub Polska, od zachodu tzw. Prabucka. Nad tą ostatnią znajdowało się więzienie. Od północy fortyfikacje wzmacniała wieża bramna, zwana Bramą Wodną lub Furtą. W południowo-wschodniej części miasta usytuowano kościół, który został wkomponowany w mury obronne jako część fortyfikacji miejskich. Mury zostały zabezpieczone fosą, najszerszą z kierunku wschodniego, bowiem pozostałe dodatkowo chroniły naturalne wody Jezioraka i Iławki.
Zabudowa miasta była drewniana, co powodowało dość częste pożary. W 1706 kolejny pożar strawił prawie całe miasto, w tym miejski ratusz. Dopiero wówczas ustalono, że ważniejsze budynki będą wznoszone z cegły.

Krzyżacy trzymają się mocno


W połowie XV wieku Iława wraz z innymi miastami zakonnymi stanęła po stronie Związku Pruskiego, który skierowany był przeciwko Krzyżakom. Przyczyną tego była bezlitosna polityka krzyżacka. Po klęsce polskich wojsk pod Chojnicami 18 września 1454 miasto zmuszone było wrócić na stronę krzyżacką. II pokój toruński zostawił Iławę przy zakonie. Na początku 1520 miasto przeszło na krótko pod panowanie polskie, jednak 30 września 1520 mieszkańcy opowiadający się po stronie zakonu zdradzili, przez co miasto ponownie zdobyły wojska krzyżackie.

W granicach Prus


Po podpisaniu II pokoju toruńskiego w 1466 roku Iława pozostała w granicach Prus Zakonnych, będących lennem króla Polski. Po zawarciu traktatu krakowskiego z zakonem (1525) Iława znalazła się w Prusach Książęcych, które pozostawały lennem I Rzeczypospolitej aż do podpisania traktatów welawsko-bydgoskich w 1657 roku. Od tego czasu miasto znalazło się granicach niezależnych już Prus Książęcych, które w 1701 roku wraz z Brandenburgią utworzyły Królestwo Prus. Rozbiory Polski nie spowodowały żadnych zmian w sytuacji politycznej Iławy, która już dużo wcześniej była w granicach Prus.

Wiek pary i elektryczności


W XVIII, a zwłaszcza w XIX wieku miasto rozwijało się bardzo dynamicznie. Dzięki położeniu przy szlaku handlowym z Gdańska do Warszawy oraz do Grudziądza i Malborka napływać zaczęli do niego liczni osadnicy. Znaczący wzrost liczby ludności oraz ożywienie gospodarcze pojawiły się po otwarciu połączenia kolejowego z Toruniem, Ostródą, Malborkiem, Mławą i Brodnicą oraz wybudowaniu bitych dróg do Susza, Lubawy, Zalewa i Ostródy. Sprzyjało temu także otwarcie w 1860 odgałęzienia Kanału Elbląskiego. Pod koniec XIX wieku zaczęli przyjeżdżać do Iławy turyści pragnący odpocząć nad Jeziorakiem i zwiedzać okoliczne zabytki.
Dzięki przekształceniu miasta w ważny węzeł komunikacyjny, Iława zaczęła się stopniowo rozrastać. W 1905 roku liczyła już prawie 10 tysięcy mieszkańców. Wybudowano gazownię (1901), wodociągi miejskie (1903) i ratusz (1912).

Plebiscytowa klęska


11 lipca 1920 roku odbył się plebiscyt, który miał zadecydować o przyłączeniu ziem dawnych Prus do Polski lub Niemiec. Za przyłączeniem Warmii, Mazur i Powiśla do Polski zagłosowało jedynie kilka procent uprawnionych. Wydarzenie to odbiło się szerokim echem w całym kraju i na stałe zapisało się w historii miasta i okolic. Warto wspomnieć, że w ramach udziału w akcji przedplebiscytowej odwiedziło Iławę wiele uznanych w kraju i za jego granicami osobistości, między innymi wybitny pisarz i działacz społeczny Stefan Żeromski, poeta Jan Kasprowicz i historyk sztuki Władysław Kozicki.
Miasto nadal się rozwijało, coraz bardziej stawiając na funkcje turystyczne. W roku 1927 wybudowano nad jeziorem plażową kawiarnię (dziś hotel Kormoran). Był to niezwykle ozdobny i przeszklony budynek z dużym tarasem widokowym, który wychodził bezpośrednio na plażę. Obiekt ten, stylizowany na sopocki Grand Hotel, przyczynił się do tego, że całe pobliskie osiedle nazywane było Małym Sopotem. Zresztą i sam piasek przywieziono tu z sopockiej plaży, dlatego też przez długi czas można było tu znajdować międzywojenne monety z Wolnego Miasta Gdańska.

Odbudowa z wojennych ruin


Podczas II wojny światowej w mieście nie toczyły się główne walki. W styczniu 1945 roku żołnierze Armii Czerwonej opuszczając Iławę w drodze na zachód niemal doszczętnie ją spalili.
Po wojnie Iława została włączona do Polski. Była i jest jednym z najbardziej dynamicznie rozwijających się miast na Warmii i Mazurach. Dzięki położeniu na południowym brzegu Jezioraka jest jednym z najważniejszych ośrodków turystycznych Mazur Zachodnich.

Dzisiaj proponujemy przegląd starych pocztówek. Kto z Państwa rozpozna obiekty na tych starych fotografiach? Ułatwieniem mogą by niemieckie podpisy na niektórych z nich. Zdjęcia pozyskaliśmy dzięki współpracy ze stroną www.ilawa.pl.

Na mapie oznaczyliśmy iławski ratusz.

Czekamy na Wasze zdjęcia i opisy pięknych zakątków regionu, kliknij tutaj, aby dodać swój artykuł lub skontaktuj się z nami pod adresem redakcja@mojemazury.pl.
Zobacz w naszej bazie

Przewodnik lokalny

Komentarze (0) pokaż wszystkie komentarze w serwisie

Dodaj komentarz Odśwież

Dodawaj komentarze jako zarejestrowany użytkownik - zaloguj się lub wejdź przez FB

Polecamy