Na Ziemi Lubawskiej funkcjonowało niegdyś sporo bogatych majątków ziemskich, zarządzanych przez osoby znane i szanowane. Można do nich zaliczyć zespół pałacowo-parkowy i majątek ziemski w Łąkorku, związany z postacią Friedricha Lange.
Krzyżacki ślad
Pierwsze ślady związane z działalnością człowieka na terenie Łąkorka pochodzą jeszcze z czasów wczesnośredniowiecznych. Odkrycia nawodnej osady wczesnośredniowiecznej dokonał w XIX wieku niemiecki badacz dziejów Prus, Max Toeppen. Osada usytuowana jest przy wschodnim brzegu jeziora Łąkorz, przy wylocie strumienia łączącego to jezioro z jeziorem Wielkie Partęczyny. Toeppen znalazł tam 30 rzędów pali sosnowych, czworokątnie ciosanych po 40 pali. W rzędzie odległość między palami wynosiła 1,9 m.
Najprawdopodobniej są to ślady rezydencji krzyżackiej wzmiankowanej w 1340 roku jako Parthaczyn.
Z początkiem XV w. wieś zwana była Cleyne Linker, Linkhorn, w 1570 r.. Mały Łąkorek, a w końcu XVII w Łąkorek. W 1423 r. stanowiła własność rycerską. Pierwszą wzmianką o folwarku pochodzi z 1449 r. Należał on wtedy do komturii radzyńskiej. W drugiej połowie XVI w. folwark przeszedł do powiatu michałowskiego i stanowił własność królewską administrowaną przez starostwo radzyńske.
Starostwo w Łąkorzu
W 1600 roku ze starostwa radzyńskiego wydzielono osobne starostwo łąkorskie. Pierwszym starostą był Samuel Łaski († 1609). Następnymi starostami byli:
* Otton Meden, ożeniony z wdową po Samuelu Łaskim. Najpierw występuje jako tenutariusz łąkorski, w okresie 28.01.1614 – 19.11.1639 był starostą łąkorskim
* Katarzyna Medenowa pełniła funkcję starosty do roku 1463, kiedy to od króla Władysława IV otrzymała zezwolenie na odstąpienie starostwa.
* Stanisław Kobierzycki, ożeniony z Zofią Parzniewską. Objął starostwo w 1643 roku. W latach 1656 – 1665 był wojewodą pomorskim. Zmarł w 1665 roku.
* Michał Działyński (1672 – 18.06.1685). Nie wiadomo, w jaki sposób został starostą łąkorskim. W 1681 r. został wojewodą chełmińskim. Zmarł w marcu 1687 roku.
* Karol Działyński, syn Michała. Starostwo objął 18 czerwca 1685 roku, zmarł 1690 r. Po jego śmierci starostwo łąkorskie nadawane było wspólnie z bratiańskim.
Ostatni starosta, Tomasz Czapki, przekazał Łąkorek władzom pruskim 19 września 1772 roku.
Państwo pruskie daje w dzierżawę
W końcu XVIII w. majątek staje się własnością skarbu państwa pruskiego. Dzierżawią go kolejno, począwszy od 1828 r.: Catharina Beier, Friedrich Freitag, J. Neurnarn. A. Jaśkiewicz i B. Dernbka.
W lutym 1862 roku dzierżawcą folwarku Łąkorek został radca rządowy Eduard Lange. Do majątku należało wówczas 561 ha ziemi, w tym 287 ha pól, 56 ha ogrodów i łąk oraz 173 ha wód. Na terenie gospodarstwa funkcjonowała również gorzelnia. W 1896 roku Eduard Lange wyjechał do Ameryki i przez 4 lata majątek nie był dzierżawiony. Jego syn Friedrich Lange marzył zaś, by na stałe osiedlić się w Łąkorku, który jako królewska domena nie był jednak na sprzedaż.
Lange kupuje fortelem
Młody Lange wymyślił więc sposób: kupił inny majątek, a następnie zamienił go na Łąkorek. W ten oto sposób fortelem, ale całkowicie legalnie, Friedrich w 1900 roku na 8 lat przejął folwark.
W 1901r. buduje lub przebudowuje dwór o czym może świadczyć data wykonania drzwi. Od roku 1908 do 1919 zarządzają nim władze powiatu lubawskiego. Na podstawie Traktatu Wersalskiego oraz Ustawy Sejmowej, w roku 1920 majątek Łąkorek staje się własnością państwa polskiego. W 1923 r. Łąkorek obejmuje 654 ha, właścicielem jest starostwo Nowe Miasto, a zarządca jest Jordan.
W 1946 r. na mocy dekretu z 24.08.1945 r. pozostaje on własnością Skarbu Państwa, a zarządcą zostaje P.G.R. Mszanowo Zakład Rolny Łąkorek. Do 1994 roku właścicielem była Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa, Oddział Terenowy w Bydgoszczy, Ekspozytor w Łosomicach, Gospodarstwa Rolne w Łąkorku.
Architektura i wnętrza
W 1901 roku (świadczy o tym data wykonania drzwi) powstał dwukondygnacyjny pałac o cechach secesyjnych. Wzniesiono go na kamiennym cokole z cegły, którą później otynkowano. Do zabudowania z poziomu parteru oprócz głównego wejścia prowadzą jeszcze dwa, znajdujące się w skrajnych elewacjach. Zwartej bryle budynku uroku dodają umieszczone na piętrze drewniane balkony. Budynek w całości jest podpiwniczony. Obszerne wnętrza, zdobione secesyjnymi malowidłami, właściciel zaprojektował na miarę własnych potrzeb. Na parterze był duży salon kominkowy, specjalny pokój do gry w bilarda, kuchnia, łazienka i cztery pokoje. Na piętrze znajdowała się dużą łazienka i sześć pokoi. W bardzo dobrym stanie do dziś zachowała się drewniana klatka schodowa oraz stolarka okienna i drzwiowa w hallu.
Lekarz Paderewskiego
Friedrich Lange był znany z domowych wizyt lekarskich. Dzięki trosce o pacjentów zaskarbił sobie przyjaźń całego społeczeństwa. Podczas pobytu w Nowym Jorku (od 1880 roku pracował tam początkowo w szpitalu niemieckim oraz Klinice Bellevue i Presbyterian Hospital, później miał własną klinike) zasłynął m.in. z udanej operacji Ignacego Paderewskiego, słynnego polskiego pianisty, późniejszego (1919) premiera rządu odrodzonej Rzeczpospolitej.
Lange był wielkim społecznikiem. W 1907 roku sfinansował budowę Szpitala Powiatowego w Nowym Mieście Lubawskim i domu dla osób niepełnosprawnych w Biskupcu Pomorskim (zwanego dziś “kryplem”). W sąsiednim zaś Łąkorzu założył bibliotekę oraz otaczał opieką miejscowy kościół protestancki.
Wraz z wiekiem zarządzanie liczącym 655 ha ziemi — 3244 mórg majątkiem zwanym „Kreisgut Lonkorek” zaczęło sprawiać mu trudność. W 1908 roku zapisał go na rzecz powiatu lubawskiego, a szczególnie na rzecz szpitala. Ofiarodawca zastrzegł sobie wyłącznie użytkowanie pałacu, ogrodu, jeziora, stajni oraz świadczenia w zbożu na własne utrzymanie. Przywileje te miały przechodzić kolejno na małżonkę, a następnie na spadkobierców, gdyż nie miał dzieci. Friedrich zastrzegł sobie również, by przez 50 lat po jego śmierci nie ścinano żadnych drzew w parku - tego warunku nie dotrzymały władze polskie, które przejęły majątek po II wojnie światowej.
Pochowany w Łąkorku
Zespół pałacowo – parkowy składał się w tym czasie z parku o powierzchni 5,3 hektara, spichlerza, stajni, obory, owczarni, stodoły, budynku gospodarczego, lodowni, 10 domów robotników sezonowych. W 1925 roku, zanim gospodarz zaczął chorować, był gościem Kongresu Chirurgów w Berlinie, w maju 1927 roku postanowił popłynąć do Nowego Jorku, by uregulować sprawy osobiste. W celu wzmocnienia organizmu udał się jeszcze do sanatorium w Babelsbergu pod Berlinem, gdzie dostał wylewu i nie wrócił już do zdrowia. Wkrótce zmarł.
Po sprowadzeniu zwłok do rodzinnego Łąkorka, odbył się uroczysty pogrzeb. Pochowany został na terenie majątku, który do 1920 roku zarządzany był przez władze powiatu lubawskiego. Dopiero na podstawie Traktatu Wersalskiego oraz Ustawy Sejmowej z 1920 roku majątek ziemski Łąkorek stał się własnością państwa polskiego, od 1923 roku Starostwa w Nowym Mieście, natomiast w 1928 roku został wydzierżawiony na 18 lat Januszowi Jordanowi, mieszkańcowi Raszyna.
W rękach prywatnych
Według sprawozdania powiatowego z 1932 roku majątek liczył 660 ha. Jego wartość wyceniono wówczas na 1 milion 300 tysięcy złotych. W 1946 roku, na mocy dekretu z 1945 roku, pałac ponownie przeszedł na własność skarbu państwa, a zarządcą zostało Państwowe Gospodarstwo Rolne Mszanowo — Zakład Rolny Łąkorek. Mieściły się w nim mieszkania pracowników zakładu rolnego oraz szkoła, przedszkole i klub. W 1994 roku właścicielem została Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa, Oddział Terenowy w Bydgoszczy, a później Przedsiębiorstwo Rolno – Produkcyjne „Specrol”. Od 1996 roku pałac stanowi własność prywatną. Początkowo obecni właściciele zamieszkiwali go, później zaś przenieśli się do wybudowanego w sąsiedztwie domu. Budynek przez kilka lat stał pusty i mimo licznych zabezpieczeń zaczął popadać w ruinę. Obecnie wewnątrz prowadzone są prace remontowe.
Pałac otoczony jest parkiem z końca XIX wieku, w którym wiele drzew to pomniki przyrody (lipy drobnolistne i kasztanowiec). Usytuowany jest od strony zachodniej, na skraju zbocza obniżającego się w kierunku jeziora.
Urodził się 20.03.1849 r. w Łąkorzu, pow. lubawski, zmarł 14.05.1927 r. w Babelsbergu, k. Berlina. Dr medycyny, doktor honoris causa Wydziału Prawa (?) Uniwersytetu Albertusa w Königsbergu, fundator szpitala w Nowym Mieście Lubawskim.
Urodził się w rodzinie Edwarda – radcy rządowego i dzierżawcy majątku Łąkorek. Była to domena pruska, którą od wielu lat zarządzał. Tu spędził dziecięce i młodzieńcze lata. Studiował medycynę w Königsbergu. W czasie wojny w latach 1870-1871 zgłosił się na pomocnika lekarza jako ochotnik, przerywając studia medyczne. Po zdaniu egzaminu państwowego otrzymał 1 kwietnia 1872 r. etat asystenta lekarza u prof. Schönborna w Klinice Chirurgicznej w Königsbergu. Na tym stanowisku pozostał do końca marca 1874 r., po czym rozpoczął pracę jako pierwszy asystent u profesora von Esmarcha w Klinice Chirurgicznej w Kiel. W czasie wojny serbsko – tureckiej pracował po stronie serbskiej jako chirurg w okresie od września do grudnia 1876 r. Zebrane doświadczenia opublikował w 1880 r. w książce pt. „ Przeżycia z wojny serbsko – tureckiej 1876 r., zarys chirurgii w czasie wojny”. W 1880 roku wyemigrował do Nowego Jorku, gdzie został ordynatorem chirurgii w szpitalu niemieckim oraz Klinice Bellevue i chirurgiem – konsultantem w Presbyterian Hospital. Utworzył później prywatną klinikę. W krótkim czasie uznano go za nadzwyczajnego chirurga. Podczas swego pobytu w Nowym Jorku pozostawał w stałym kontakcie z zaprzyjaźnionymi znanymi chirurgami niemieckimi. Przyjeżdżał na coroczny kongres Chirurgów w Berlinie.
W swym głębokim patriotyzmie swój majątek przeznaczył na różne fundacje. Jedną z pierwszych i znaczących fundacji była „Palästra albertyna” w Königsbergu.
Podczas pobytu w Nowym Jorku marzył, aby osiedlić się w Łąkorku. Kupił inny majątek tej samej wartości i wymienił go na Łąkorek. Tu pobudował na miejscu starego – nowy dom.
Ufundował szpital miejski w Nowym Mieście, dom dla upośledzonych w Biskupcu, sponsorował bibliotekę. Rozbudził także wspólnotę kościoła ewangelickiego. Był znany z domowych wizyt lekarskich. Jego ulubionego konia znała cała okolica. Dzięki trosce o pacjentów zaskarbił sobie przyjaźń całego społeczeństwa.
W maju 1927 r. postanowił popłynąć do Nowego Jorku, aby uregulować wszystkie swe sprawy. W celu wzmocnienia organizmu udał się do sanatorium w Babelsbergu pod Berlinem. Tu dostał jednak wylewu, po którym nie powrócił do zdrowia i wkrótce zmarł. Został pochowany na Gutsfriedhof w Łąkorku.
Joanna Kulpa, ab
Korzystałem m.in. ze strony http://www.gminabiskupiec.pl.
Korzystałem m.in. ze strony http://www.gminabiskupiec.pl.
Komentarze (3) pokaż wszystkie komentarze w serwisie
Dodaj komentarz Odśwież
Zacznij od: najciekawszych najstarszych najnowszych
Dodawaj komentarze jako zarejestrowany użytkownik - zaloguj się lub wejdź przez
xson #1152312 | 178.36.*.* 25 lip 2013 11:56
uwierzcie, dziś wygląda niestety dużo gorzej. Ściany są popisane, drzwi obdrapane, okna też powybijane, dwie z balustrad też już nie istnieją... szkoda obiektu.
Ocena komentarza: warty uwagi (1) !
odpowiedz na ten komentarz
Patriota Lokalny #1163547 | 84.142.*.* 7 sie 2013 09:08
Ktoś, kto pisał artykuł powinien zapoznać się lepiej z historią (wystarczy zajrzeć na Wikipedię) - Łąkorek nie leży na terenie historycznej Ziemi lubawskiej lecz na Ziemi chełmińskiej. Granicą Ziemi lubawskiej była rzeka Drwęca!
Ocena komentarza: poniżej poziomu (-1) !
odpowiedz na ten komentarz
pokaż odpowiedzi (1)