Gdyby przetrwał, byłby jednym z najstarszych i najcenniejszych zabytków architektury gotyckiej na Warmii i Mazurach. Niestety, po piskim zamku pozostały tylko resztki ruin. Warto jednak przypomnieć jego historię.
Niektóre źródła jako datę pierwszej budowli w miejscu późniejszego zamku podają rok 1268. Budowlą tą miał być „umocniony dom myśliwski”. Wydaje się jednak mało prawdopodobne, aby przed zakończeniem podboju ziem pruskich (1283 r.) powstała krzyżacka warownia na tak odległych terenach, jakimi była ówczesna Galindia. Przyjmuje się zatem, że pierwszy drewniano-ziemny warowny dwór krzyżacki na zachodnim brzegu Pisy powstawał na przełomie wieków XIII i XIV. Warownią zarządzał zakonny prokurator podległy komturowi w Bałdze.
Litwini górą
Wkrótce zamek został zdobyty przez Kiejstuta (stryja Władysława Jagiełły) w odwecie za wyprawę Krzyżaków na Litwę, podczas której porwano syna Kiejstuta. Z kronik Wiganda z Marburga dowiadujemy się, że prokuratorem w Piszu (niem. Johannisburg) był niejaki Johan Collyn.
W latach siedemdziesiątych XIV wieku zbudowano nowy, tym razem już murowany zamek w trudno dostępnym miejscu, wśród bagien i mokradeł, z silnymi umocnieniami. W latach 1392 i 1393 z Pisza wyruszały wielkie eskapady przeciwko Mazowszu i Litwie. Wyprawom tym przewodził wielki marszałek Werner von Tettingen.
W latach 1431 i 1435 nastąpiła rozbudowa umocnień zamku. Chodziło o dostosowaniu go do walki z użyciem broni palnej, która w tym czasie wchodziła do powszechnego użycia. Usypano wały, pogrubiono mury, zbudowano być może wieże prochowe. Mimo to na początku wojny trzynastoletniej, jesienią 1455 r., prokuratoria została zajęta przez siły powstańcze wolnych chłopów, którzy wystąpili przeciwko Krzyżakom. W toku dalszych wydarzeń zamek został obsadzony przez polskie oddziały pod dowództwem Jana Skubela.
Spokój w Piszu
Na mocy II pokoju toruńskiego Pisz pozostał w granicach państwa zakonnego, mającego stolice w Królewcu. Po pokoju toruńskim nastąpiły spokojne lata dla Pisza. Do czasu księcia Albrechta zamek zbytnio się nie zmieniał. Dopiero ten ostatni wielki mistrz, mający duże ambicje polityczne, rozbudował i wzmocnił go. Jednak w 1519 r. na początku ostatniej wojny polsko-krzyżackiej Pisz zajęły oddziały dowodzone przez starostę łomżyńskiego Pawła Brzeskiego, a zakonny prokurator Hans Kolbitz uciekł, do Szczytna. Rok później wojska krzyżackie odbiły zamek.
Polityka w Piszu
Rok 1525 otwiera nowy rozdział w historii zamku w Piszu. Obiekt staje się siedzibą książęcego starosty. Gościł tu też często pierwszy władca nowożytnych Prus – Albrecht Hohenzollern, jak również jego następcy. Powody były różne, jednakże najczęstszym były polowania, które Puszczy Piskiej należały do wyjątkowo udanych. W 1538 roku przebywał tu wraz z całym dworem, dłuższy czas, książę wypędzony z Królewca panującą tam zarazą. Wyjątkowe spotkania, mający polityczny, międzynarodowy charakter miały miejsce w 1698 i 1734 roku. W końcu XVII wieku Pisz odwiedził król Polski August II Mocny, którego przyjął na zamku książę Fryderyk III Hohenzollern. Drugie spotkanie ma związek z następcą Augusta, królem Stanisławem Leszczyńskim, który w obawie przed wojskami rosyjskim zbiegł z Gdańska do Pisza w przebraniu chłopskim, gdzie został rozpoznany i zatrzymany.
Pod koniec życia Albrechta w 1561 roku rozpoczęto generalną przebudowę i rozbudowę zamku, kontynuowaną później w latach 1580-1585. Zamkowe fortyfikacje rozbudowywano później w 1628 roku. Kolejna przebudowa miała miejsce w 1655 roku. Wówczas w związku z rozwojem artylerii, włączono w obręb fortyfikacji obszar lokowanego w 1646 roku miasta, tworząc rozległy, jednolity system obronny.
W następnych latach piski zamek wyszedł obronną ręką z potopu szwedzkiego oraz z najazdu tatarskiego. Nie oparł się jednak pożarowi w 1679 r. i uległ częściowemu zniszczeniu. Szkody te naprawiono po dwóch latach. Równocześnie ruszyły kolejne roboty fortyfikacyjne pod kierunkiem sławnego generała von Waldeck. W pierwszej fazie ograniczyły się one do postawienia wokół miasta drewnianego parkanu, a następnie w latach 1679 – 1698 zrealizowano system fortyfikacji bastionowych, na wzór podręcznika Adama Freytag’a. Od 1686 do 1714 tytuł gubernatora twierdzy Johannisburg nosił hrabia Rzeszy Carl Wilhelm Finck von Fincensten. 4 czerwca 1698 roku rozpoczął się w Piszu zjazd króla Polski Augusta II Mocnego oraz króla Prus Fryderyka III.
Piska epidemia dżumy
W 1709 roku twierdza opustoszała. W wyniku epidemii dżumy przy życiu zostało wg różnych źródeł od 14 do 15 mieszkańców. Zamek znów stracił na ważności, ale już w 1729 roku zaistniała potrzeba wybudowania magazynu wojskowego. Do końca I połowy XVIII wieku zamek służył jako twierdza, w której stacjonował garnizon wojskowy. W 1740 roku przeprowadzono kolejny remont adaptując wnętrza na aktualne potrzeby. Obiekt powoli zatracał walory militarne na rzecz wygodnej rezydencji. W roku 1787 nastąpiła likwidacja twierdzy Johannisburg. Zamek sprzedano, rozebrano umocnienia, a uzyskane w ten sposób grunty oddano z powrotem mieszczanom. W 1837 roku została rozebrana część budynków i murów obronnych.
Pozostały tylko wykopaliska
Przez następne 100 lat piski zamek pozostał prawie w niezmienionej formie, aż do czasu II wojny światowej, kiedy to Pisz został zniszczony w 75%, a wraz z nim prawie całkowicie zamek. W latach sześćdziesiątych XX wieku władze zdecydowały o rozbiórce pozostałości najcenniejszego zabytku Pisza. Obecnie jedynymi pozostałościami są fragmenty muru w parku nad Pisą. W 2004 roku na terenie, na którym niegdyś stała potężna krzyżacka twierdza prowadzone były prace archeologiczne mające na celu próbę ustalenia dokładnych rysów zamku, a w przyszłości odbudowanie chociaż części zamku.
Komentarze (4) pokaż wszystkie komentarze w serwisie
Dodaj komentarz Odśwież
Zacznij od: najciekawszych najstarszych najnowszych
Dodawaj komentarze jako zarejestrowany użytkownik - zaloguj się lub wejdź przez
.... #1310847 | 89.68.*.* 30 sty 2014 16:22
nie ma to jak przepisać wikipiedie!!!
Ocena komentarza: warty uwagi (1) !
odpowiedz na ten komentarz
andy #1249072 | 83.9.*.* 20 lis 2013 12:17
Hallo Pisiaki! Nie byłem w waszym mieście od minimum 15 lat. Odwiedziłem Pisz w zeszlym tygodniu.To co przezylem to doslowny szok. Pisz to nowe miasto z supermarketami nowymi drogami itd. Wspaniała przemiana. .To nie kadzenie tak jest naprawde. To piekne miasto. Duża część pisiaków pewnie narzeka jak zwykle, narzekają ci ktorzy nie zrobili nic i mają niewiele. Jest jedno mądre powiedzenie : Urodziłesś się w obesr...j koszuli i w takiej umrzesz. Tego niektorzy nie mogą pojąć. Wszedzie są i będą biedni i bogaci. jeszcze raz gratuluję dosłownie cudownych przemian.
Ocena komentarza: warty uwagi (2) !
odpowiedz na ten komentarz
według informacji #1231156 | 83.9.*.* 29 paź 2013 12:18
od starszych mieszkańców piwnice starego zamku ciągną się pod same latryny i są stosunkowo płytko. Zasypano je z pozostałościami z zamku i licznymi artefaktami. Wyposażenie i zbroje są pod ziemią. Szkoda że niszczeją tyle czasu i z każdym rokiem ich jakosć jest gorsza. Ale w Piszu jak zwykle ważniejsze są igrzyska lub jakaś wieża ciśnień...
Ocena komentarza: warty uwagi (2) !
odpowiedz na ten komentarz