Nasz współpracownik z Iławy pan Wiesław Niesiobędzki w mocnych słowach upomina się o zaniedbane, a raczej wręcz zrujnowane wspaniałe zabytki z okolic Iławy. Kto znajdzie odpowiedzi na jego niewygodne pytania?
Na sródleśnym cmentarzu leżącym na wzgórzu, w połowie drogi między Szymbarkiem a Ząbrowem, z którego rozciąga się malowniczy widok na niewielkie Jezioro Ząbrowskie, spoczywa pięcioro potomków Ernsta grafa Finck von Finckenstein, założyciela linii szymbarskiej tego rodu, wśród nich trzech grafów o imieniu Konrad (dziad, ojciec i syn), oraz dwie grafinie Gertruda i Agnes, matka i córka Finckenstainów, dawnych właścicieli rozległych włości szymbarskich oraz samej Iławy.
Pierwszy raz na tę niezwykłą leśną nekropolię trafiłem w 2001 roku, gdy zbierałem materiały do mojej wydanej w 2003 roku publikacji „Zamki, pałace, dwory i inne zabytki powiatu iławskiego”. Już wtedy stan cmentarza chronionego prawem o zabytkach nieświetnie świadczył o gospodarzach gminy oraz służbie ochrony zabytków, co starałem się po powrocie stamtąd uświadomić włodarzom gminy iławskiej w publikacji na łamach prasy lokalnej.
Potem już co roku trafiałem na leśne wzgórze nad Jeziorem Ząbrowskim (dawniej Bauersee) i każdego roku było gorzej. Na przykład w 2007 roku odnotowałem, że jeden z grobów został nieomal całkiem zdewastowany, ciężki granitowy obelisk z wyrytym nazwiskiem i datami został zwalony z postumentu i wgnieciony w leśną ściółkę.
Także pozostałe cztery kryjące się wśród zarośli groby z granitowymi czworokątnymi obeliskami, na których widnieją wykute imiona, nazwiska oraz daty narodzin i zgonu pochowanych tutaj właścicieli rozległych dóbr szymbarskich, porośnięte wszelkim chwastem i mchami, niszczały nadal.
Pierwszy raz na tę niezwykłą leśną nekropolię trafiłem w 2001 roku, gdy zbierałem materiały do mojej wydanej w 2003 roku publikacji „Zamki, pałace, dwory i inne zabytki powiatu iławskiego”. Już wtedy stan cmentarza chronionego prawem o zabytkach nieświetnie świadczył o gospodarzach gminy oraz służbie ochrony zabytków, co starałem się po powrocie stamtąd uświadomić włodarzom gminy iławskiej w publikacji na łamach prasy lokalnej.
Potem już co roku trafiałem na leśne wzgórze nad Jeziorem Ząbrowskim (dawniej Bauersee) i każdego roku było gorzej. Na przykład w 2007 roku odnotowałem, że jeden z grobów został nieomal całkiem zdewastowany, ciężki granitowy obelisk z wyrytym nazwiskiem i datami został zwalony z postumentu i wgnieciony w leśną ściółkę.
Także pozostałe cztery kryjące się wśród zarośli groby z granitowymi czworokątnymi obeliskami, na których widnieją wykute imiona, nazwiska oraz daty narodzin i zgonu pochowanych tutaj właścicieli rozległych dóbr szymbarskich, porośnięte wszelkim chwastem i mchami, niszczały nadal.
Obelisk wgnieciony w ziemię
W tej sytuacji zdałem sobie sprawę z tego, że jak przestroga albo ironia brzmią słowa z listu do Koryntian (1.15. 55) wyryte na przewróconym i leżącym w poprzek mogiły białym kamiennym krzyżu: „Der Todt ist versschlungen In den Sieg”1.Corynthian 15.55 („Gdzież jest, o śmierci twoje zwycięstwo?")
Potem, gdy wybrałem się kolejny raz na cmentarz Finckenstainów tuż po święcie zmarłych w listopadzie 2009, po wejściu na leżące nad Jeziorem Ząbrowskim wzgórze, ku swemu przerażeniu stwierdziłem, że granitowy obelisk z napisem:
Konrad graf von Finckenstein
Oberburggraf im Koenigreich Preussen
Geb.22 Sept. 1860, Gest. 4 Oct. 1916,
leży wgnieciony wyrytą na nim inskrypcją w leśną ściółkę. Jeszcze latem tego roku, jaśniał w słońcu i dający wyrytym na nim napisem świadectwo życia i śmierci pochowanego pana tutejszego zamku i okolicznych włości. O tym, że uszkodzenie to miało miejsce całkiem niedawno, świadczył całkowicie czysty postument, nie było na nim ani liści czy mchów, śladu zgnilizny czy innych leśnych spadów, tak jak wygląda to na postumencie stojącym na sąsiednim grobie, z którego obelisk zwalono już dawno.
Teraz, gdy to piszę w końcu 2013 roku, jest jeszcze gorzej.
Warownia w Szymbarku nadal straszy
Nic tylko siąść i płakać, wszak obecny wiceminister kultury odpowiedzialny za zabytki, właśnie tutaj w Szymbarku się urodził, gdzie znajdują się ruiny należącej do Finckenstainów największej po Malborku warowni krzyżackiej (na zdjęciu obok) i gdzie jego rodzice byli nauczycielami. Zaś wójt gminy iławskiej rok po roku bierze z Warszawy od kolegów partyjnych nagrody w konkursach gospodarna gmina itp.My tylko narzekać umiemy, że pies z kulawą nogą nic o nas nie wie i nikt naszych pięknych o ciekawej historii terenów, zwiedzać nie chce.
No to kto mi powie dlaczego w rejestrze zabytków powiatu iławskiego, opracowanym przez obecnego wiceministra w czasach, gdy był wicestarostą, nie został wymieniony ani nawet zaliczony do zabytków naszego powiatu; niespotykany w swej oryginalności i wyjątkowo atrakcyjnie położony w pobliżu ruin krzyżackiej warowni, leśny cmentarz Finck von Finckenstainów? Dlaczego warownia szymbarska podobnie jak pałace w Kamieńcu i Januszewie oraz młyn pokrzyżacki w Iławie, nadal straszą turystów i nas tubylców swym stanem?
Dachówki z pałacu na oborę
Ten stan rzeczy jako żywo przypomina mi słusznie minioną epokę PRL, gdy władze miejscowe kierując się zasadą, że nie do nich należy troska o ideologicznie im obce pamiątki historyczne feudalnych zaborców niemieckich, dopuściły do całkowitej dewastacji pałacu w Gardzeniu.
Ten zaś jeszcze w połowie lat 70. XX wieku prezentował się całkiem dobrze, co widziałem na własne oczy. Gdyż jeżdżąc rowerem z Iławy do Siemian, za każdym razem zatrzymywałem się w Gardzeniu, prowadzącą przez zdziczały park drogą dojeżdżałem do pałacu, wchodziłem doń, widziałem prowadzące na piętro schody, wchodziłem po nich do góry i widziałem też, że prócz zwalonego stropu pierwszego piętra, zburzonych niektórych ścian działowych, pałac trzymał się dość dobrze: miał dach, przez który co prawda prześwitywało miejscami niebo, miał też całe ściany zewnętrzne i nawet niektóre okna miały jeszcze ramy. Ale potem w ramach gierkowskiego hasła: „Żeby Polska rosła w siłę a ludzie żyli dostatnio”, za tanie kredyty zaczęto na dużą skalę budować kurniki, chlewnie, obory, do tego domy i wille ich właścicieli oraz nowe kościoły. Sam pałac, jak i stojące w pobliżu zachowane w dobrym stanie zabudowania inwentarskie gardzieńskiego folwarku, zbudowane z czerwonej cegły i kryte takiego samego koloru dachówką stajnie, obory, chlewnie, wozownie i spichrze w szybkim tempie zniknęły z powierzchni ziemi, rozbierane na dziko i pod osłoną nocy przez zapobiegliwych budowniczych gierkowskiej zasobnej Polski.
Kiedy zaś pan Jerzy Kluczek, naówczas prezes Powiatowego Zarządu Kółek Rolniczych, którego poznałem jako utalentowanego uczestnika Przeglądów Twórczości o Laur Iławy, zgłosił się do władz z pomysłem, by pałac z zabudowaniami inwentarskimi przekazać kółkom rolniczym, które po remoncie chciały uruchomić w nich produkcję zwierzęcą, magazyny paszy itp., usłyszał w odpowiedzi, że chce państwowe socjalistyczne pieniądze przeznaczyć na odbudowę obcych ideowo resztek niemieckiego imperializmu. Po czym odwołano go z funkcji prezesa PZKR.
Co to ma wspólnego ze współczesną historią zabytkowych miejsc i budowli, o których wspominam wyżej? Obawiam się, że niestety dość dużo. Chciałbym się mylić.
Wiesław Niesiobędzki
Wiesław Niesiobędzki urodził się w roku 1946 w Goryniu pod Iławą, od 1949 r. mieszka w Iławie. Poeta, prozaik (publikował także pod pseudonimem Jerzy Krzywosąd), historyk i regionalista, bibliotekarz, archiwista. W 1970 ukończył studia historyczne o specjalizacji archiwistyka na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, zaś w 1983 r. - Podyplomowe Studium Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej na Uniwersytecie im. Adam Mickiewicza w Poznaniu. Dziewięć lat później ukończył Podyplomowe Studium Menadżerów Kultury na wydziale handlu zagranicznego Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie.
Karierę zawodową zaczynał jako kierownik archiwum w Zakładach Przemysłu Dziewiarskiego „Urania” w Głubczycach. W latach 1972-1975 pracował jako nauczyciel historii w Szkole Podstawowej nr 2 w Iławie, a także bibliotekarz. Od 1975 r. przez 20 lat pełnił funkcję dyrektora Miejskiej Biblioteki Publicznej w Iławie. Był pomysłodawcą i inicjatorem nadania tej bibliotece imienia poety Edwarda Stachury, z którym się przyjaźnił.
Założył Oddział Stowarzyszenia Społeczno-Kulturalnego „Pojezierze” w Iławie, współorganizował Iławskie Wiosny Twórczości oraz Iławskie Dni Muzyki i Poezji. Członek ZLP od 1988 r. W latach 1995-1997 pracował jako bibliotekarz w bibliotece szpitalnej, a następnie jako starszy dokumentalista w Iławskim Centrum Kultury i Sportu. Obecnie na emeryturze.
![Jeziorak rozgromił Warmię, GKS Wikielec znowu wygrał! Piłkarska sobota pełna emocji [WYNIKI, ZDJĘCIA]](https://m.wm.pl/2019/09/z4/p1860325-580030.jpg)
Komentarze (24) pokaż wszystkie komentarze w serwisie
Dodaj komentarz Odśwież
Zacznij od: najciekawszych najstarszych najnowszych
Dodawaj komentarze jako zarejestrowany użytkownik - zaloguj się lub wejdź przez
trzeźwy #1783320 | 164.126.*.* 26 lip 2015 14:39
Nie ma w tym regionie pieniędzy na mieszkania, drogi, oczyszczalnie ścieków, lekarzy itp. podstawowe potrzeby, a komuś się ciągle marzy odbudowa ruin. Jak kto je lubi to za własne pieniądze - proszę bardzo, niech konserwuje, ale dla większości ludzi to mało ważne.
Ocena komentarza: poniżej poziomu (-5) !
odpowiedz na ten komentarz
iławianin #1373632 | 89.228.*.* 12 kwi 2014 16:55
Bardzo mądry i niezwykle potrzebny artykuł. Szkoda tylko, że nasze lokalne władze i większość okolicznej społeczności są zupełnie obojętne na los ginących i niszczejących zabytków.
Ocena komentarza: warty uwagi (5) !
odpowiedz na ten komentarz
fidus #1327403 | 79.208.*.* 17 lut 2014 10:54
Szereg komentarzy jest niemerytoryczny. Pytanie jest jedno; co zrobic, zeby zachowac choc czesc historii Ilawy i okolic. Podziwiam pasje pana Wieslawa, z ktora stara sie ocalic niewielkie fragmenty kultury tego regionu. Panie Wieslawie, z Szymbarka pochodza prof.T.Zuchowski i jego brat Piotr, ktory przypadkiem jest viceministrem kultury i sztuki. Moze by tak ta droga.
Ocena komentarza: warty uwagi (3) !
odpowiedz na ten komentarz
natalia #1315312 | 94.40.*.* 4 lut 2014 09:17
prawda kilka słów o niczym
Ocena komentarza: poniżej poziomu (-5) !
odpowiedz na ten komentarz
bogdan #1292532 | 81.190.*.* 11 sty 2014 18:37
Panie Wiesławie, Wiem co piszę.Od Niedzieli Palmowej 1947r moja rodzina zamieszkała w Szymbarku /wówczas Chronowo/.Przybyli na te tereny Polacy szabrowali i bezcześcili zastane grobowce i cmentarze.Poszukiwali złota i rozliczali się z Niemcami,którzy jeszcze nie tak dawno wyrządzili nam ogromne krzywdy.W Januszewie nieboszczyków z grobowca tamtejszej pruskiej rodziny stawiano pod drzwiami domów itd.Reasumując groby w Szymbarku rozszabrowali nowi okoliczni mieszkańcy a nie UB.UB robiło też niegodziwości ale inne.
Ocena komentarza: warty uwagi (1) !
odpowiedz na ten komentarz
Ja #1289078 | 81.190.*.* 8 sty 2014 07:26
Bo teraz wszędzie kasa, stołek, ustawienie się są najważniejsze, a nie jakieś tam zabytki. Chore to, ale prawdziwe.Ale z drugiej strony nie ma co się dziwić,że większości społeczeństwa nie interesuja wszelkie zabytki, cmentarze itd., , bo większość niczym się nie interesuje, historią tym bardziej.
!
odpowiedz na ten komentarz
* #1284435 | 78.8.*.* 2 sty 2014 17:52
...bo Horyń to zalatuje Ukrainą :)
Ocena komentarza: warty uwagi (1) !
odpowiedz na ten komentarz
pokaż odpowiedzi (1)
swoj #1281671 | 89.228.*.* 30 gru 2013 08:28
Pan Wiesław to urodził się w Horyniu (o takiej nazwie miejscowości nie słyszałem), czy w Goryniu pod Iławą?
!
odpowiedz na ten komentarz
pokaż odpowiedzi (3)
bogdan #1278916 | 81.190.*.* 25 gru 2013 08:05
Te groby były dewastowane już w latach 1947-1948.Nowi, okoliczni mieszkańcy poszukiwali złota.Wiem o tym gdyż wtedy mieszkałem w Szymbarku.Widziałem te groby po wizycie "poszukiwaczy złota".Tacy wtedy byliśmy.A może nadal jesteśmy ?
Ocena komentarza: warty uwagi (2) !
odpowiedz na ten komentarz
pokaż odpowiedzi (1)
art #1276379 | 178.235.*.* 21 gru 2013 00:17
Jak dla mnie wspaniały artykuł - poza tym nie niemca a prusaka - człowieka który tu żył , był panem tych miejsc - to jest historia tych stron a żeby ściągnąć turystów w te strony to powinniśmy wrócić do historii.Poczytajmy czasami trochę o ludziach którzy tu mieszkali i żyli zanim zaczniemy wypisywać bzdury.Poza tym myślę że powinniśmy zmienić województwo z warmińsko-mazurskiego na pruskie-reklama dźwignią handlu - w tym przypadku turystyki.Myślę że naprawdę powinniśmy wrócić do historii-a tej w naszym wypadku nie brakuje.Najpierw poczytajmy a potem piszmy bo inaczej staniemy się CIEMNOGRODEM!!! http://pl.wikipedia.org/ wiki/Finck_von_Finckenstein
Ocena komentarza: warty uwagi (3) !
odpowiedz na ten komentarz
Mat #1276107 | 89.228.*.* 20 gru 2013 18:42
Powinno być jak jak pałace w Kamieńcu i JANUSZEWIE!!!a nie Januszowie
Ocena komentarza: warty uwagi (2) !
odpowiedz na ten komentarz
pokaż odpowiedzi (1)
ja #1275607 | 93.154.*.* 19 gru 2013 23:19
Komentarz nisko oceniony. Kliknij aby przeczytać. kilka słów o niczym
Jj #1274963 | 217.153.*.* 19 gru 2013 11:49
Komentarz nisko oceniony. Kliknij aby przeczytać. A do czego nam pomnik jakiegos niemca..
turysta #1273884 | 83.9.*.* 18 gru 2013 08:14
Piękne miejsce ,jak pisze Autor tylko śmiecie naszego społeczeństwa są tam aktywne.
Ocena komentarza: warty uwagi (11) !
odpowiedz na ten komentarz
pokaż odpowiedzi (1)