Podkowa na szczęście, czyli kowal w skansenie w Olsztynku

— W Królikowie koło Olsztynka, gdzie mieszkam, kowalem był mój dziadek Eugeniusz Bojanowski, który pracował w kuźni u pana Kwiatkowskiego. Podpatrywałem jego pracę i być może to zainspirowało mnie, aby poświęcić się kowalstwu. Tej kuźni w Królikowie już nie ma, budynek rozebrano, cegłę sprzedano, ale tradycja została podtrzymywana. Zostałem kowalem w tej wsi! Ukończyłem zasadniczą szkołę zawodową w Olsztynku na kierunku ślusarsko-kowalskim. Mam w Królikowie swoją prywatną kuźnię, wykonuję w niej drobne usługi dla znajomych. Pracuję natomiast w olsztyneckim skansenie, jestem następcą dotychczasowego kowala Jana Gawędy, który po wielu latach wykonywania takich usług przeszedł na emeryturę. To był dopiero mistrz! Często przypatrywałem się jego pracy i to teraz procentuje.

— Czy kowalstwo jest trudnym zawodem, bo że niebezpiecznym, widać po pańskim skaleczonym palcu. Co się stało?

— Nic poważnego, nie trafiłem młotkiem w żelazo! Kowalstwo to ciężka praca, bo sam duży młot waży ponad 3 kilo. A przy tym profesja ta wymaga wiedzy o obróbce metali, precyzji wykonania detali a także "pomyślunku". Żeby, na przykład, haczyki, zawiasy, metalowe tablice z adresem właściciela, balustrady czy detale żelaznej bramy miały niepowtarzalny, oryginalny wygląd. To już nie tradycyjne kowalstwo ale artystyczne.
— Widzę, że robi pan pamiątkowe podkówki. A czy potrafiłby pan wykonać gwóźdź, normalnej wielkości podkowę i sam podkuć konia?
— Jasne, przecież się tego uczyłem! Zrobię podkowę małą i dużą. Tyle, że zapotrzebowania na te duże zbytnio nie ma, bo pociągowych koni na wsi jak na lekarstwo, zastępują je maszyny. Zresztą niekoniecznie trzeba konie podkuwać. Można stosować tylko rozczyszczanie kopyt, zabieg polegający na ścinaniu nadmiernie wyrośniętego roku kopytowego przy pomocy tarnika. To też wyższa szkoła jazdy. U nas, w Królikowie, dwóch, trzech gospodarzy ma konie, ale żaden jeszcze do mnie nie przyszedł, aby mu podkuć konia. W dzisiejszych czasach kowal z podkuwania koni nie wyżyje.

— To co tutaj pan widzi. Wielkie kowadło o wadze 180 kg, zakończone takim zaokrąglonym rogiem, na którym można wykuwać detale, małe kowadło, duży młot kowalski i mały młotek, a ponadto palenisko na koks lub węgiel drzewny, spawarka, wiertarka, przecinarki, kleszcze, nożyce gilotynowe, stół warsztatowy i służące do nadmuchu powietrza miechy. Te ostatnie obsługiwał kiedyś uczeń kowala, nasze wyposażone są w silnik elektryczny, ale można zademonstrować, jak działają "na pych". Jest tu również w tej kuźni wiele innych akcesoriów kowalskich, a także starych wyrobów, które uratowano, żeby nie trafiły na złom.

— Wykorzystując plastyczne, naturalne właściwości metalu, które zwiększają się w wysokiej temperaturze, muszę go rozgrzać na palenisku do temperatury 900-1200 stopni, po czym chwytam w kleszcze i poddaję obróbce, żeby obrabianemu detalowi nadać pożądany kształt i rozmiar za pomocą młota i innych narzędzi. Wystarczy potem ostudzić wyrób i oto mamy piękną, miniaturową podkowę. Niech pan weźmie ją na pamiątkę.

— Podkowy przynoszą właścicielowi szczęście.

— Jasne! Nawet niektóre pytania mnie rozbawiają. Na przykład kobiety pytają, czy mogą podkuć sobie buty. Raz zdarzyło się, że pewien pan zapytał, czy mogę podkuć mu. . . kozę. Po czym wskazał na towarzyszącą mu młodą dziewczynę.
Władysław Katarzyński