Turza Wielka - Parafia pw. Matki Boskiej Różańcowej

Wieś została założona przez Rycerzy Zakonnych po zawarciu z Litwinami pokoju w 1379 r.
W tym samym okresie wybudowano pierwszy kościół. Pierwsze wzmianki pisemne o istnieniu miejscowości sięgają 1502 roku. Używano wówczas nazw Turza oraz Thurza. Miejscowość leżała kiedyś nad jeziorem Turskim, stąd pochodzi jej nazwa.

Wojny między zakonem a stroną polską spowodowały, że kościół popadł w ruinę i uległ zniszczeniu. Nigdy nie został odbudowany. Nowy kościół stahął dopiero po I wojnie światowej, a pomysłodawcą był właściciel majątku Aleksander Kamiński. Poświęcenie kamienia węgielnego pod budowę kościoła nastąpiło w czerwcu 1924 r., a poświęcenie gotowego kościoła - już 26 października 1924 r.
1 lipca 1935 r. powstała tu parafia, erygowana dekretem biskupa chełmińskiego Stanisława Wojciecha Okoniewskiego. Pierwszym proboszczem (kuratusem) był ks. Jan Dettlaff, aresztowany jesienią 1939 r. i zamordowany w obozie w Dachau.

Świątynia jest budowlą murowaną, z wieżą, chórem, amboną oraz zakrystią. Mieści około 700 osób. Wnętrze jest salowe, a do jego zachodniej części dostawiona jest przybudówka, w której mieści się zakrystia oraz prezbiterium. Kościół został otynkowany, a ściany dodatkowo wzmocniono stalowymi ściągami, znajdującymi się wokół budynku. Chór jest drewniany, podparty filarami, a okna półkoliście zamknięte. Świątynia nie posiada organów. Dach kościoła jest dwuspadowy. Elementem wyposażenia kościoła są dwa ołtarze boczne oraz ołtarz główny, w którym umieszczony został obraz Matki Boskiej Różańcowej ze św. Dominikiem i Klarą.
Po wybuchu II wojny światowej kościół zamknięto, był nieczynny do 1942 roku. W tym okresie służył za magazyn, uległo wtedy także uszkodzeniu wiele cennych przedmiotów m.in. Ołtarz Grobu Pańskiego, tabernakulum oraz Szopka Bożego Narodzenia.