Pysznią się żółte słoneczniki, to na powitanie jesieni

Słoneczniki pochodzą z Ameryki. Pierwszym Europejczykiem, który zobaczył słonecznik, był Francisco Pizarro, który w Peru ujrzał tę roślinę uznaną przez tubylców za symbol boga słońca. Jak pamiętamy, Pizzaro był hiszpańskim konkwistadorem, który w XVI wieku podbił imperium Inków, a także założył miasto Lima, współczesną stolicę Peru.
Wkrótce po wyprawie Pizzara słoneczniki zostały przywiezione do Europy, a konkretnie do Hiszpanii. Olej wytwarzany ze słonecznika stał się wówczas popularny w szczególności wśród członków kościoła prawosławnego, gdyż nie był zakazany w czasie Wielkiego Postu.

Słonecznik lubi słońce

W Polsce słoneczniki są roślinami uprawnymi i ozdobnymi. Należą do rodziny astrowatych. Rosną na otwartych terenach, bo potrzebują do życia dużo promieni słonecznych. Występują w bardzo wielu odmianach, które mogą osiągać wysokość od 10 cm do paru metrów. Mamy dwa gatunki dziko rosnące: słonecznik zwyczajny (Helianthus annuus) i topinambur (Helianthus tuberosus) zwany słonecznikiem bulwiastym.
Słonecznik zwyczajny jest rośliną jednoroczną. Posiada łodygę wzniesioną, prostą, sztywną, grubą, pojedynczą lub słabo rozgałęziającą się. Osiąga 2-3 m wysokości. Istnieje jednak wiele odmian ozdobnych o wysokości od 0,5 do 1 m. Kwiaty zebrane są w duże kwiatostany zwane koszyczkami o średnicy do 30 cm. Brzeżne kwiaty języczkowe są duże i żółte a środkowe rurkowe drobne i brunatne. Kwiaty brzeżne stanowią powabnię dla rozmaitych owadów, które mają zapylić środkowe kwiaty płodne, bo z nich powstaną owoce. U odmian ozdobnych występują także kwiaty w innych kolorach. Liście słonecznika pospolitego są sercowate, duże, ogonkowe, szorstkie o piłkowanych brzegach. Owocem jest szaro-czarna niełupka z białawym nasieniem w środku, zawierająca dużo zdrowego tłuszczu używanego w kuchni.

Ziarenka i bulwy zdrowia

Właśnie jest czas, gdy chętnie zajadamy te owocki. Słonecznik zwyczajny posiada właściwości przeciwmiażdżycowe, wspomaga leczenie gruźlicy płuc i infekcji oskrzelowych. Zewnętrznie pomaga w przypadku stłuczeń i krwiaków.
Słonecznik bulwiasty w przeciwieństwie do słonecznika zwyczajnego jest byliną, czyli rośliną zielną wieloletnią. Zimuje w ziemi w postaci bulw. Jego łodyga jest wzniesiona, owłosiona, prosta, rozgałęziona i osiąga wysokość do 2 m. Liście mają kształt jajowaty lub lancetowaty, na szczycie są zaostrzone. Jak u słonecznika zwyczajnego kwiaty zebrane są w koszyczki i owocem jest niełupka. Ten słonecznik jest ceniony z powodu wspomnianych jadalnych bulw, które są wartościowym warzywem i lekiem zwłaszcza w diecie cukrzycowej. Topinambur stosowany jest także w leczeniu chorób serca i naczyń krwionośnych, niewydolności nerek, poprawia przemianę materii, wzmacnia układ odpornościowy i pomaga w stanach przewlekłego zmęczenia.
Rozmaite odmiany uprawnych i ozdobnych słoneczników rosną w ogródkach działkowych, z których czasem „uciekają” w plener. Podczas jesiennych spacerów te piękne, złociste rośliny razem z „babim latem” z pewnością nacieszą nasze oczy.
Maria Olszowska
Autorka jest emerytowaną nauczycielką biologii. Pochodzi z Krakowa, od trzydziestu lat mieszka w Mrągowie. Wciąż odkrywa piękno Mazur i chciałaby zachęcić innych do poznawania cudów tej krainy