Ptasi goście na wodach Czosu (2)

2016-04-12 14:23:43 (ost. akt: 2016-04-13 11:24:43)
Para czernic

Para czernic

Autor zdjęcia: Maria Olszowska

Po zimowej przerwie powracają do nas ptaki wędrowne. Część z nich woli wody oddalone od ludzi i od miejskiego zgiełku i te ominą jezioro Czos. Innym ptakom miejska atmosfera nie przeszkadza.

Skrzydlaci goście odbywają na Czosie swoje gody albo przeczekują ciepły okres, by jesienią odlecieć na lęgowiska w innych częściach Europy. Są też i takie ptaki, które gniazdują na sąsiednich jeziorach a na Czos przylatują tylko„na obiad”. Roślin wodnych, ryb i bezkręgowców wystarcza dla wszystkich. I na darowane kęsy od ludzi też można liczyć.

Zobaczymy na Czosie czernice (Aythya fuligula), perkozy dwuczube (Podiceps cristatus), kormorany czarne (Phalacrocorax carbo), rybitwy zwyczajne (Sterna hirundo), gągoły krzykliwe (Bucephala clangula) i czaple siwe (Ardea cinerea).

Przedstawienie kaczora


Czernice zwane kaczkami czubatymi posiadają z tyłu głowy czub, który jest dłuższy u samca, złożony ze zwisających, lśniących czarnych piór ozdobnych. Obie płcie mają żółte tęczówki. Pary dobierają się na zimowisku. Samiec w szacie godowej ma czarne ciało z metalicznym, fioletowym połyskiem na głowie, szyi i piersi. Białe są jego boki, brzuch i lusterko zaś dziób jest szary. Samica jest ciemnobrązowa z jasnym brzuchem i białym wąskim paskiem wokół nasady dzioba. W czasie toków kaczory przybierają różne pozy oraz wykonują efektowne ruchy, wydając zduszone „gui gui". Samica zainteresowana przedstawieniem kaczora odpowiada mu chrapliwym „karr". Czernice gnieżdżą się od czerwca do lipca. Gniazda zakładają w różnorodnych miejscach, ale zawsze blisko wody. W ciągu roku wyprowadzają jeden lęg. Młode czernice są podobne do samicy. Ptaki opuszczą Czos we wrześniu i w październiku.

Wodorost w prezencie ślubnym


Perkoz dwuczuby jest to największy i najpiękniejszy z perkozów. Przylatuje w marcu i kwietniu. Nieliczne osobniki zimują w Polsce. Ptak poluje na ryby i może w tym celu zanurzyć się na głębokość nawet 30 metrów. Nurkuje też w razie niebezpieczeństwa. Robi to dosłownie w mgnieniu oka. Samice i samce nie różnią się. Szatę godową charakteryzuje długa, biała szyja, na głowie dwa ciemnobrązowe czuby (stąd nazwa) i rdzawo-czarne kryzy (u samic są mniejsze niż u samców). Wierzch ciała jest ciemnobrązowy, boki brązowo-rdzawe a pierś biała. Swoją obecność samiec perkoza manifestuje odgłosem „kek, kek" przyzywając do siebie samicę. Kojarzenie się par jest bardzo romantyczne. Odbywa się często w nocy podczas pełni księżyca, ale w dzień również. Pary wykonują spektakularny taniec godowy. Zaczyna on się ukłonami obojga partnerów, po czym ptaki zbliżają się do siebie z płasko wyciągniętą szyją i potrząsając głowami, stroszą czuby i kryzy. W pewnym momencie splatają się szyjami i przyciskają do siebie piersiami, stojąc pionowo na wodzie. Taniec kończy wręczenie wodorostów jako prezentu. Przyjęcie prezentu przez samicę to akceptacja samca. Gatunek wyprowadza zazwyczaj jeden lęg w roku. Gniazdowanie trwa od kwietnia do lipca. Gniazdo budują oboje partnerzy zazwyczaj na wodzie w strefie rzadkich trzcin i później na zmianę wysiadują jaja. Pisklęta pozostają pod opieką rodziców od 10 do 11 tygodni. Przez pierwsze 3 tygodnie jeżdżą na grzbiecie jednego z dorosłych osobników. Młode mają białą głowę w ciemnobrązowe pasy bez czuba. Pokarmem perkozów dorosłych i młodych są ryby i drobne bezkręgowce. Młode karmione są nawet piórami rodziców, które działają jak szczotka służąca do oczyszczania jelit z rybich łusek.

Kracze jak ... kormoran


Kormorany czarne na Czos jedynie zalatują, aby podjeść trochę smacznych rybek. Zobaczymy je odpoczywające na wystających z wody pniach. To znakomici lotnicy i łowcy ryb, doskonale pływający i nurkujący, wiosłujący przy tym nogami oraz skrzydłami. Palce kormorana spięte są błoną, a dziób zakończony jest haczykowato. Te cechy gwarantują mu łowiecki sukces. Kormorany w przeciwieństwie do innych ptaków wodnych nie posiadają gruczołu kuprowego, dlatego po wyjściu z wody muszą z rozpostartymi skrzydłami suszyć namoczone pióra. Dorosły ptak ma ubarwienie czarne z metalicznym połyskiem, białe policzki, podbródek i gardło. W upierzeniu godowym białe są również boki głowy i szyi. Pojawia się też duża biała plama w górze zewnętrznej strony uda. Skóra wokół dzioba ma kolor żółtawy. Z tyłu głowy widoczny jest zawadiacki czub. Kormorany żyją w nadrzewnych koloniach nad jeziorami mazurskiego szlaku żeglownego i tam gniazdują. W czasie toków samiec w gnieździe macha skrzydłami, głowę układa na grzbiecie, przyjmując różne pozy. Wydaje przy tym głos przypominający krakanie. Na Czosie kormorany nie gniazdują, więc zachowań godowych nie zobaczymy. Kormoran kończy odchowywać młode w sierpniu. Guano ptaków jest żrące i powoduje obumieranie drzew, na których żyją. Kormoranów nie lubią rybacy, ponieważ ptaki stanowią dla nich konkurencję w łowieniu ryb. Wykradają im też ryby z sieci. Odlot kormoranów jest rozciągnięty w czasie od września do listopada.

Rybitwa, czyli mniej krzyku


Nad wodami Czosu donośnie krzyczą liczne stada mewy śmieszki. Ich bliska kuzynka rybitwa zwyczajna nie jest tak hałaśliwa i nie tworzy tu dużych koncentracji. Od kwietnia widzimy po kilka osobników. Lecąc, odzywa się ostrym „kik”. Jej pokarm stanowią ryby, skorupiaki i owady, które łowi z powietrza. Wydaje się, że nie gniazduje na Czosie. W szacie godowej posiada czarny wierzch głowy i kark, popielaty grzbiet i skrzydła. Końce lotek drugorzędowych są ciemniejsze a reszta ciała jest biała. Nogi rybitwy są dość krótkie, czerwone. Dziób sztyletowaty, czerwony z czarnym końcem. W maju-czerwcu rybitwa składa 2-3 jaja w niewielkim dołku w piasku, wysłanym kamyczkami. Jaja wysiadywane są przez okres 22-28 dni przez obydwoje rodziców. Odlatuje wcześnie, bo już od lipca. Zimuje w Afryce.

Gągoł z pęsetą w dziobie


Ciekawym ptakiem jest gągoł z rodziny kaczkowatych. W Polsce występuje na Mazurach i na Pomorzu. Gągoły często pływają na otwartej wodzie jeziora. Ptaki przylatują w marcu i kwietniu. Odlatują od września do listopada na wybrzeże Bałtyku. W upierzeniu godowym samca wierzch ciała jest czarny, brzuch i boki białe. Głowa czarna, zielono opalizująca z kontrastową białą plamą u nasady dzioba. Szyja biała. Oczy świecące, żółte. Samica w okresie godowym ma tułów szarobrunatny, głowę czekoladowo-brązową z białą obrączką na szyi, żółty pasek na dziobie i białe oczy. W czasie toków kaczor odzywa się odgłosem przypominającym "knirr", a kaczka chrapliwym "garr". Gągoł gniazduje w starych, dziuplastych drzewach i najczęściej wybiera dziuple dzięcioła czarnego. Preferuje drzewa blisko wody. Chętnie korzysta z budek lęgowych. W jego menu są głównie mięczaki, skorupiaki, wodne owady, drobne ryby i płazy. Za pokarmem nurkuje do głębokości 4 m. W żerowaniu pomaga mu pęsetowaty dziób. Samica składa jaja (5-19) pod koniec kwietnia i sama je wysiaduje przez około 30 dni. Pisklęta złażą lub skaczą z drzewa do wody.

Plująca czapla


Gościem zalatującym na Czos tylko od czasu do czasu jest czapla siwa. Brodzi w wodzie przy brzegu, wyszukując pokarmu. Pożywienie ma bardzo urozmaicone. Są to głównie ryby, drobne ssaki, niewielkie ptaki, żaby, ślimaki, skorupiaki i węże. Niestrawione resztki z rybiego pokarmu są usuwane w postaci wypluwek. Swoim ubarwieniem czapla siwa przypomina żurawia. Jej głowa jest biała, z czarnymi bokami i ozdobnymi piórami w części potylicznej. Skrzydła, wierzch ciała i ogon są szare. Dziób żółty. Czapla posiada długą, niewiarygodnie giętką, białawą szyję z rzędami czarnych kresek układających się w pionowe linie. Jako ptak brodzący ma długie, żółtawo-brązowe nogi. Potrafi także zanurkować. W wodzie brodzi majestatycznie i powoli, aby nie płoszyć ryb i wytrwale czatuje, stojąc w bezruchu na jednej nodze. W sezonie lęgowym na jej grzbiecie występują jasne, wydłużone barkówki. Na nasadzie skrzydeł pojawia się czarna plama, a po bokach ciała czarny pasek. W locie donośnie krzyczy "frank". Lot ma ociężały i powolny. Okres lęgowy rozpoczyna w marcu, składając 1-6 jaj. W czaplińcach gniazduje kolonijnie na wysokich drzewach czasem razem z kormoranami. Wyprowadza jeden lęg w roku a młodymi opiekuje się para rodzicielska przez dwa miesiące. Prowadzi życie osiadłe.

Jesienią Czos nieco opustoszeje, bo odlecą ptaki wędrowne. Wbrew pozorom wcale nie będzie tu spokoju. Pozostaną przecież duże stada stałych ptasich bywalców. To one są ozdobą jeziora. W czasie naszych całorocznych spacerów promenadą możemy podziwiać ich urodę, wdzięk oraz zachowania. Bądźmy życzliwi dla naszego skrzydlatego bractwa i szczególnie podczas zimy nie zapomnijmy, że liczą na naszą pomoc.

Maria Olszowska
Autorka jest emerytowaną nauczycielką biologii. Pochodzi z Krakowa, od trzydziestu lat mieszka w Mrągowie. Wciąż odkrywa piękno Mazur i chciałaby zachęcić innych do poznawania cudów tej krainy




Czekamy na Wasze zdjęcia i opisy pięknych zakątków regionu, kliknij tutaj, aby dodać swój artykuł lub skontaktuj się z nami pod adresem redakcja@mojemazury.pl.
Zobacz w naszej bazie
  • Czos

    Jezioro Czos

    Jezioro leżące na obrzeżach Mrągowa. Ma urozmaiconą i rozwiniętą linię brzegową z niewielką wysepką w południowo-wschodniej...

Przewodnik lokalny

Komentarze (0) pokaż wszystkie komentarze w serwisie

Dodaj komentarz Odśwież

Dodawaj komentarze jako zarejestrowany użytkownik - zaloguj się lub wejdź przez FB

Polecamy