Maj w bieli

Takie łąki pachną i „śpiewają”, bo pięknie koncertują tu szarańczaki, ukryte sprytnie w zielonej roślinnej gęstwinie. Z kolei motyle, trzmiele, pluskwiaki ucztują na kwiatach i są dobrze widoczne. Przyroda wokół nas szybko się zmienia. Na łąkach w pierwszej połowie maja złociło się wiele roślin zielnych. Dominował przede wszystkim mniszek lekarski. Dzisiaj żółte mniszki są już białymi dmuchawcami. Maj zmienił wprawdzie łąkową szatę na bardziej białą, ale nie wyrzekł się całkiem żółtych akcentów. Złocą się jeszcze kępy jastrzębca kosmaczka a między nimi rozpostarły się białe dywany złocieni właściwych (Leucanthemum vulgare) zwanych też jastrunami. Pojedynczo rosną żółte kozibrody łąkowe, mniszki lekarskie i wdzięczne jaskry bulwkowe, wszystkie jakby upchnięte w biały bukiet z jastrunów.

Powabny języczek

Złocień może wyrosnąć nawet do wysokości 1 m. Jego koszyczkowe kwiatostany o średnicy do 5 cm przypominają żółte słoneczka z białymi promieniami. Kwiaty brzeżne białe, języczkowe to płonne (niepłodne) kwiaty żeńskie. Pełnią rolę powabni. Wnętrze koszyczka wypełniają płodne, drobne, żółte obupłciowe kwiaty rurkowe. Listki okrywy młodych koszyczków otulają kwiatostan a później rozprostowują się, odsłaniając wnętrze koszyczka. Koszyczki są schronieniem różnych maleńkich owadów.

Gdzie jastrun nie może, tam rogownica rośnie

Odmiany i pokrewne gatunki dzikiego jastruna znajdziemy w naszych ogrodach. To piękne różnokolorowe margaretki. W miejscach, gdzie nie ma jastrunów, bielą się „wysepki” rogownicy polnej (Cerastium arvense). Roślina o wysokości 15-30 cm posiada liczne łodygi gęsto ulistnione i krótko owłosione. Kwiaty rogownicy zebrane są w dwuramienną wierzchotkę na szczycie pędu kwiatowego. Każdy kwiat ma 5 białych płatków korony o długości 8-11 mm z wycięciem dochodzącym do 1/3 ich długości. Prezentują się pięknie. Gdzieniegdzie zobaczymy niewielkiego, ale bardzo atrakcyjnie wyglądającego śniedka baldaszkowatego (Ornithogalum umbellatum). To zdziczały uciekinier z naszych upraw. Częsty na południu, u nas rzadki. Jego pojedyncze kwiaty zebrane są w baldachogrona. Odtwarza się z cebul zimujących w glebie.

Kielichy w prążki

Bniec biały, lepnica biała (Melandrium album) tworzy widoczne z daleka kępy do metra wysokości. Łodygę ma prostą, wzniesioną, rozgałęzioną i miękko owłosioną. Kwiaty przeważnie jednopłciowe, duże, białe o średnicy 2-3 cm, których płatki są głęboko wcięte. Cechą charakterystyczną są rozdęte kielichy z prążkowaniem. Kwiaty otwierają się wieczorem i wydzielają intensywny zapach. Jest to istotne, bowiem zapylane są przez ćmy.

Jasnota, czyli pokrzywka

Pod drzewami na obrzeżu łąk natknąć się można na roślinę przypominającą pokrzywę. Stąd też pochodzą jej ludowe nazwy: biała pokrzywka lub głucha pokrzywa. Zaś naukowa nazwa to jasnota biała (Lamium album). Spotkamy ją też w lasach. Roślina posiada wzniesioną, nierozgałęzioną łodygę z fioletowymi zabarwieniami w niektórych miejscach. Liście sercowate delikatnie owłosione i grubo piłkowane. Kwiaty białe, czasami kremowobiałe wyrastają w okółkach w kątach liści i mają grzbiecistą, dwuwargową budowę. Jasnota wydziela charakterystyczny zapach. Jest zielem miododajnym, jednak w odróżnieniu od pokrzywy nie parzy.

Jedne pachną, inne wprost przeciwnie

Las drugiej połowy maja jest inny niż na początku tego najpiękniejszego miesiąca w roku. Spacerując pod baldachimem leśnych drzew natrafić możemy na biało kwitnące zioła. Czerniec gronkowy (Actaea spicata) urasta do pół metra wysokości i nieprzyjemnie pachnie. Jego kwiaty są małe, ułożone w gęste wierzchołkowe grona bez miodników. Za to wspaniale pachnie swoim „konwaliowym” zapachem konwalia majowa (Convallaria majalis). Znamy ją wszyscy, uprawiamy w ogródkach i podziwiamy jej urodę. Głównym walorem tej rośliny są niewielkie białe kwiaty o dzwonkowatym kształcie zebrane w szczytowe, jednostronne grono. Podobne dzwonkowate białe kwiaty w gronach posiada kokoryczka wielokwiatowa (Polygonatum multiflorum). Kwiaty mają zielonkawy nalot. Zwisają na krótkich szypułkach w kątach liści w liczbie od trzech do pięciu. Ziele posiada łodygę zwykle łukowato wygiętą a liście siedzące, bezogonkowe. Rośliną dwuletnią jest czosnaczek pospolity (Alliaria petiolata). Dorosłą, kwitnącą postać wykształca w drugim roku. To roślina dorastająca do wysokości metra. Liście ma nagie o silnym zapachu czosnku. Kwiaty mają cztery białe płatki skupione po kilka w grona wyrastające z kątów najwyższych liści. Roślina obecnie kończy kwitnąć podobnie jak gwiazdnica wielkokwiatowa (Stellaria holostea). Ta piękna roślina wytwarza zarówno łodygi kwiatowe, jak i płonne. Liście ma wąskolancetowate, ostro zakończone. Kwiatostanem jest wierzchotka dwuramienna. Płatki korony mają kolor biały i są rozcięte sercowato do połowy. Kwiaty zamykają się na noc oraz podczas deszczowej pogody. Zjawisko to zwane jest „snem roślin" przyczynia się do regulacji ilości wody w roślinie. Podobnie zachowuje się inna leśna roślina -szczawik zajęczy (Oxalis acetosella). Jego listki przypominają swym wyglądem liście koniczyny. Łodyga jest cienka, pełzająca. Kwiaty są pięciopłatkowe, delikatne, białe, zwykle czerwono żyłkowane z żółtą plamką u nasady.

Majowe przemiany

Maj jest tym miesiącem w roku, w którym kwitnie wiele gatunków roślin zielnych, następujących po sobie. Gdy jedne gatunki zaczynają przekwitać, już pojawiają się kolejne, najpierw nieśmiało w niewielkiej ilości, aby wkrótce dominować. Minął maj żółty, nastał maj w białym kolorycie. Uważny obserwator zauważy, że obecnie mimo dominującej barwy białej, pojawiają się już rośliny w kolorze błękitnym. Wkrótce zaczną dominować. Ta cykliczność przemijających w przyrodzie barw, ich odcieni i tonacji jest zjawiskiem, które zachwyci każdego.
Maria Olszowska
Autorka jest emerytowaną nauczycielką biologii. Pochodzi z Krakowa, od trzydziestu lat mieszka w Mrągowie. Wciąż odkrywa piękno Mazur i chciałaby zachęcić innych do poznawania cudów tej krainy