Trasa rowerowa: Szlakiem jezior Welskiego Parku Krajobrazowego

Punktem początkowym wycieczki jest parking w centrum Rybna przy Komisariacie Policji. Z Rybna wyjeżdżamy ulicą Wyzwolenia, w kierunku Działdowa. Dojeżdżamy do mostku na strudze łączącej jezioro Rybno (po prawej stronie) z jeziorem Zarybinek (po lewej stronie).

Jezioro Rybno stanowi przykład ekosystemu jeziornego, silnie zniekształconego działalnością człowieka. Liczne zabudowania wokół tego jeziora znacząco przekształciły jego linię brzegową. Prawdopodobnie nieszczelne odbiorniki ścieków spowodowały, że do jeziora dostała się duża ilość zanieczyszczeń organicznych, co stało się powodem gwałtownego wzrostu ilości planktonu roślinnego (głównie glonów). Zanikowi uległ naturalny, szeroki pasowy układ roślinności, będący swego rodzaju filtrem chroniącym jezioro przed niekorzystnymi wpływami z zewnątrz.

Po lewej stronie znajduje się jezioro Zarybinek, częściowo otoczone podmokłymi łąkami. Przy północno-wschodnim brzegu tego jeziora, obok szkoły podstawowej, znajduje się kąpielisko z plażą i wypożyczalnią sprzętu pływającego. Tuż za strugą łączącą obydwa jeziora znajdowało się niegdyś grodzisko wczesnośredniowieczne, zwane Groszkowską Górą (zapewne od nazwiska późniejszego właściciela terenu). Obwiedzione 7-metrowej wysokości wałem i fosą, zbudowane zostało prawdopodobnie na jeziornej wyspie.

W roku 1890 znaleziono na tym terenie srebrny kabłączek skroniowy i liczne fragmenty ceramiki. Wały zniwelowano w końcowych latach XIX wieku i obecnie po grodzisku nie pozostało na powierzchni żadnego śladu. Około 300 m za Rybnem skręcamy w prawo, w drogę wiodącą do Kostkowa (drogowskaz wskazuje kierunek Ostaszewa). Tu za przejazdem kolejowym, po prawej stronie drogi, znajduje się ukryte w lesie, niewidoczne z drogi jezioro Neliwa, wokół którego wiedzie piesza ścieżka dydaktyczna "Nad Neliwą". Po przejechaniu około 2 km w kierunku Kostkowa zatrzymujemy się przy ostrym zakręcie, na skrzyżowaniu, gdzie prosto biegnie droga do Kopaniarzy, a po lewej stronie znajduje się pomnikowa sosna.

Pomnik przyrody, przy którym jesteśmy, to okaz sosny zwyczajnej formy kołnierzykowatej. Regularne "kołnierzyki" tworzy odstająca kora. Jest to bardzo rzadko występująca forma sosny, przy czym kolejne pokolenia drzew cechy tej nie dziedziczą. Jeszcze w X i XI wieku niemal cały obszar kraju pokryty był puszczami.

Człowiek chcąc pozyskać terenu pod uprawy karczował las. Z biegiem lat rozwój osadnictwa i gospodarki rolnej powodował coraz bardziej intensywne karczowanie lasów. Systematycznie malała powierzchnia terenów leśnych, na początku XIX wieku lasy pokrywały tylko 38% powierzchni kraju. W ostatnich latach zauważyć można dążenie do zwiększania powierzchni leśnych, obejmowania ochroną prawną wciąż nowych obiektów, a w gospodarce leśnej – uznawania nie tylko bezpośrednich zysków ekonomicznych. Jedziemy dalej i zatrzymujemy się przy leśniczówce Kostkowo.

Tuż przy leśniczówce, po lewej stronie drogi, znajduje się kolejny pomnik przyrody. Ochrona prawną objęto tu grupę dębów szypułkowych, z których najbardziej okazały posiada ponad 450 cm obwodu. Dęby te są reliktem panujących tu niegdyś puszcz.

Kostkowo to niewielka śródleśna osada, obejmująca kilka budynków. Leży w dużym kompleksie lasów o tej samej nazwie. Powstała prawdopodobnie w wieku XVIII i zamieszkana była przez smolarzy, którzy wyrabiali smołę i dziegieć na potrzeby biskupiego dworu. Jedną z tradycyjnych form użytkowania lasu było dawniej bartnictwo, czyli hodowla pszczół w leśnych barciach. Barcie to "dziuple" w drzewie z rojem pszczół.

Zadaniem bartników było zbieranie miodu i wosku, a także drążenie w okazałych pniach drzew nowych barci i osadzanie w nich rojów pszczół. Dokumenty wskazują, że w roku 1676 w okolicznych lasach było 60 barci, a 1759 roku już tylko 42. W roku 1773, po kasacji dóbr biskupich, Prusacy założyli tu królewskie leśnictwo. Do roku 1972 w jednej ze znajdujących się na terenie Kostkowa leśniczówek (leśnictwo Olszewo) mieściła się siedziba nadleśnictwa Kostkowo.

Opuszczamy Kostkowo i po przejechaniu około 200 m skręcamy w lewo szosa wiodącą w kierunku wsi Wery i Grądy. Kierujemy się w stronę miejscowości Grądy. Przy wyjeździe z lasu skręcamy w lewo, w piaszczystą drogę wiodącą wzdłuż ściany lasu i po przejechaniu około 100 m dojeżdżamy do brzegów Jeziora Tarczyńskiego.

Jezioro Tarczyńskie zajmuje powierzchnię 170,01 ha. Jest jeziorem stosunkowo głębokim, jego maksymalna głębokość wynosi 9,2 m. Jezioro należy do grupy zbiorników eutroficznych, żyznych i w sezonie letnim można zaobserwować zakwity jego wód. Powodują to glony, które rozwijają się w warunkach wysokiej temperatury i dużej ilości związków mineralnych (biogennych), szczególnie fosforu i azotu. Jest to jezioro typu leszczowego. Brzegi akwenu porasta pas szuwarów, będących miejscem lęgowym różnych gatunków ptaków, jak np. perkoz dwuczuby, łyska, łabędź niemy i kaczka krzyżówka. Można tu także spotkać szybującego bielika, rybołowa i orlika krzykliwego – ptaki zalatujące na ten teren. W sąsiedztwie jeziora rozciągają sią łąki, dające bogatą w białko paszę dla bydła.

Z ekosystemem łąk związana jest obecność takich gatunków ptaków, jak bocian biały i czajka. Na przeciwległym brzegu jeziora, na terenie pomiędzy jeziorami Tarczyńskie i Grądy, znajduje się rezerwat przyrody "Ostrów Tarczyński". Wracamy do szosy i jedziemy do miejscowości Grądy. Przy wjeździe do wsi, po lewej stronie widoczne jest jezioro o tej samej nazwie.

Grądy to wieś typowo rolnicza, a prowadzona przez jej mieszkańców gospodarka ma charakter ekstensywny. Nie prowadzi się tu wielkofermowego tuczu trzody chlewnej czy chowu bydła. Taki typ gospodarowania jest bezpieczny dla środowiska i bliższy naturze. W centrum wsi, po prawej stronie podziwiać możemy ładny, drewniany budynek, z charakterystyczną tabliczka punkt biblioteczny, który należy do jednego z ostatnich budynków z zachowanym interesującym wzornictwem ludowym. W sezonie letnim czynny jest tu mały sklep.

Na przeciwległym brzegu jeziora Grądy widoczne są rozłożyste korony sosen, rosnących na wyniesieniu terenu. Owo wyniesienie to pozostałość wczesnośredniowiecznego grodziska. Dalsza trasa wiedzie do oddalonych o 3 km Kiełpin. Jedziemy piaszczystą drogą, wiodącą wzdłuż jeziora Grądy. We wsi zatrzymujemy się przy kościele.

Kiełpiny to wieś licząca obecnie 470 mieszkańców. Posiada ona bogatą historię. Założona została przez zakon krzyżacki w XIV wieku. W tym samym okresie erygowano parafię i zbudowano kościół. Niestety, z powodu złego stanu technicznego, kościół rozebrano na początku XVI wieku, a na jego miejscu pobudowano nowy. Ten z kolei, na początku XVII wieku, całkowicie spłonął, co zapewne było przyczyną likwidacji parafii.

Obecną świątynię (murowaną z drewnianą wieżą) pw. św. Wawrzyńca zbudowano w miejscu poprzednich w 1745 roku, a parafię erygowano ponownie w roku 1908. W roku 1989 świątynię poddano kapitalnemu remontowi, nadając jej współczesne wyposażenie wnętrza. Dalsza trasa wiedzie do oddalonej o 2 km wsi Rynek. We wsi skręcamy w lewo i asfaltową drogą zjeżdżamy w kierunku plaży nad jeziorem Kiełpińskim.

Jezioro Kiełpińskie otoczone jest lasami, porastającymi stromo opadające zbocza. Jego powierzchnia wynosi 60,8 ha, a jego maksymalna głębokość dochodzi do 11 m. Jezioro zaliczane jest do najbardziej czystych w okolicy, posiada II klasę czystości, w jego wodzie często spotkać można raki. Dominującymi w jeziorze gatunkami ryb są: płoć, leszcz i karp. Bogata jest fauna ptaków, występuje tu gągoł, czernica, głowienka i perkoz dwuczuby, a przy jeziorze zaobserwować można szybującego błotniaka stawowego i myszołowa.

Tuż obok plaży wypływa z jeziora struga, zwana Rynkówką, zasilająca swymi wodami Wel. W ujściowym odcinku, na głazach pokrywających dno znaleźć można krasnorost Hildenbrandia rivularis, będący wskaźnikiem czystej i dobrze natlenionej wody.

W okolicy jeziora, pomiędzy wsią Ciechanówko a Trzcin, 8 lipca 1410 roku rozbił swój obóz król Władysław Jagiełło, maszerujący w kierunku Kurzętnika, a potem na pola Grunwaldu.

Królewski kronikarz Jan Długosz na kartach swej kroniki napisał, że namiot króla znajdował się nad pięknym jeziorem. Prawdopodobnie było to Jezioro Kiełpińskie. Wysokie walory krajobrazowe oraz dobra jakość wód powodują, że w sezonie letnim nad jeziorem wypoczywają liczne grupy turystów. Szosą wracamy do wsi Rynek i jedziemy drogą wiodącą w kierunku Gronowa.

Przejeżdżamy szosę asfaltową prowadzącą z Lidzbarka do Lubawy i kontynuujemy jazdę prosto, piaszczystą drogą. Po przejechaniu 500 m droga rozwidla się. Wybieramy wiodącą w prawo, a w oddali (po prawej stronie) widoczne są już zabudowania wsi Gronowo. Przed wjazdem do wsi, ze wzgórza, roztacza się ładna panorama rynny Jeziora Gronowskiego.

Miejscowość Gronowo założona została prawdopodobnie po roku 1466 i podobnie jak okoliczne wsie należała do dóbr stołowych biskupów chełmińskich. Jak wynika z zachowanych dokumentów w 1759 roku istniało tu 5 gospodarstw, a 41 lat później wieś liczyła 129 mieszkańców. Do czasów nam współczesnych zachował się budynek szkolny, zbudowany na przełomie XIX i XX wieku. Przy południowo-zachodnim brzegu Jeziora Gronowskiego

zlokalizowano niewielkie kąpielisko. Z Gronowa wracamy do szosy prowadzącej przez las w kierunku Kostkowa i Rybna. Wycieczkę kończymy na parkingu w centrum Rybna, czyli tam, skąd wyruszyliśmy.

źródło: http://www.welskipark.pl/