Szlak pieszy: Ścieżka dydaktyczna "Nad Neliwą"

Początek ścieżki znajduje się w lesie, przy szosie prowadzącej z Rybna do Kostkowa (i dalej do Ostaszewa), około 150 metrów na południowy zachód od przejazdu kolejowego. Najłatwiej dojechać tu samochodem, albo też pociągiem do stacji PKP Rybno, a dalej (ok. 1,5 km) pieszo polną drogą wzdłuż torów kolejowych do szosy łączącej Rybno z Kostkowem. Tablice umieszczone niegdyś wzdłuż przejścia zostały przeniesione w pobliże Gimnazjum w Rybnie ze względu na systematyczne niszczenie ścieżki w pierwotnym miejscu jej ustawienia. Z punktu początkowego kierujemy się do lasu, w kierunku północnym, dochodząc do południowego brzegu jeziora Neliwa.

Obszar Welskiego Parku Krajobrazowego ukształtowany został podczas ostatniego zlodowacenia, czyli około 22-17 tysięcy lat temu. Jedną z cech tego krajobrazu, nazywanego krajobrazem młodoglacjalnym, jest duża liczba jezior. Znajdujemy się właśnie nad brzegiem jeziora Neliwa, które leży na wysokości 152 m n.p.m. Zaliczane jest ono do jezior stosunkowo niewielkich i płytkich. Bezpośrednie otoczenie jeziora stanowią lasy oraz łąki i tereny zabagnione. Jezioro nie jest wykorzystywane rekreacyjnie.

Do następnego przystanku idziemy kilkadziesiąt metrów. Poznajemy tutaj ekosystem jeziora Neliwa. Niemal cały akwen opanowany jest przez roślinność wodną. W strefie przybrzeżnej widoczny jest pas szuwarów, które tworzą rośliny bagienne: pałka szerokolistna, skrzyp bagienny, tatarak zwyczajny i różne gatunki turzyc.

Drugi pas roślinności, bardziej wysunięty w głąb jeziora, budują rośliny wodne o liściach wynurzonych lub pływających po powierzchni wody. Do roślin tych należą: grążel żółty, osoka aloesowa, które opanowały znaczną część powierzchni jeziora.
Głębsze miejsca jeziora porastają ramienice (glony z gromady zielenic), tworzące piękne podwodne łąki. Jeziora nie są tworami trwałymi, w toku ich rozwoju obserwować można proces starzenia się. Odkładająca się corocznie warstwa osadów dennych, z rozkładającymi się organizmami roślinnymi i zwierzęcymi, spłyca jezioro.

Jezioro Neliwa znajduje się w naturalnej, końcowej fazie swojego życia i zapewne już niedługo przekształci się w torfowisko niskie, które następnie porośnie bagienny las olszowy (ols), będący ostatnim etapem sukcesji roślinności na torfowiskach niskich.

Jezioro Neliwa zaliczane jest do jezior o średniej żyzności, czyli do jezior mezotroficznych. Woda jest tu czysta, przezroczysta, a promienie słoneczne docierają do dna jeziora. Nie obserwuje się tu zakwitów glonów. W przyszłości projektuje się tu utworzenie rezerwatu limnologicznego. Do następnego przystanku wędrujemy wysokim brzegiem jeziora, wśród drzewostanu, w którym dominują: lipa drobnolistna, klon zwyczajny i dąb szypułkowy.

Występuje tu dosyć rzadko spotykany grąd zboczowy, nazywany lasem klonowo-lipowym. Można spotkać w nim wiele chronionych i rzadkich gatunków roślin, takich jak wawrzynek wilczełyko, pierwiosnka lekarska, konwalia majowa, kopytnik pospolity i łuskiewnik różowy.

Przystanek znajduje się przy platformie widokowej, usytuowanej na zboczu, z którego widoczny jest północno-zachodni brzeg jeziora. Stąd obserwować można ptaki wodno-błotne, w tym zarówno gniazdujące w okolicy, jak i przelatujące. Brzegi jeziora, dzięki bogatej bazie pokarmowej, stwarzają bardzo korzystne warunki dla ptaków, których rozwój związany jest ze środowiskiem wodnym.

Jezioro Neliwa znajduje się w obrębie terytorium łowieckiego błotniaka stawowego. Z dużych ptaków niejednokrotnie zauważyć można stojącą w wodzie czaple siwą. Przybrzeżne turzycowiska to miejsce gnieżdżenia się takich ptaków, jak perkoz dwuczuby, łabędź niemy, kaczka krzyżówka, łyska, trzciniak i wodnik. Wiosną można zaobserwować tu także kaczki czernice, głowienki, a nawet gągoły. Znajdujemy się przy niewielkim, śródleśnym torfowisku wysokim, porośniętym borem bagiennym. W słoneczne dni można tu poczuć specyficzny zapach bagna zwyczajnego.

Torfowisko zasilane jest przez ubogie w składniki mineralne wody opadowe, jest więc oligotroficzne i silnie zakwaszone. W takich warunkach mogą rozwijać się tylko niektóre gatunki roślin.

W drzewostanie lasu rośnie sosna zwyczajna, brzoza brodawkowata i omszona, w niskiej warstwie krzewów – bagno zwyczajne i borówka bagienna, w warstwie zielnej – wełnianka pochwowata, żurawina błotna i modrzewnica zwyczajna, natomiast warstwę mszystą tworzą mchy torfowce. Taki układ gatunków buduje specyficzny zespół roślinny, określany borem bagiennym. Na torfowisku zachodzi proces torfotwórczy, prowadzący do powstania torfu. Zasadniczym warunkiem tworzenia się torfu jest obecność środowiska przesyconego wodą. Obumarłe szczątki roślin pod wodą zostają odcięte od dostępu powietrza, co ogranicza proces ich rozkładu (spalania)

i przyczynia się do ich gromadzenia. Proces torfotwórczy może trwać nieprzerwanie nawet tysiące lat. Corocznie do wierzchniej warstwy torfowiska trafiają kolejne porcje obumarłych roślin, przekształcających się w torf. Przyrost masy torfowej, magazynującej coraz większe ilości wód,

wywołuje stałe ich podnoszenie. Nazwa torfowiska wysokiego pochodzi od specyficznego mechanizmu wzrostu, który prowadzi do wypiętrzania się środkowej części, w formie kopuły. Najwyższy punkt takiej kopuły może być wyniesiony o kilka metrów ponad podmokłe, brzeżne partie torfowiska.

Wędrując do kolejnego przystanku warto zwrócić uwagę na dominujący wokół las. Jest to według terminologii leśnej las mieszany świeży, zaś według terminologii botanicznej (fitosocjologicznej) – grąd z antropogenicznie wprowadzoną sosną. W tym miejscu zwracamy uwagę na występowanie zwierząt w lasach. Życie zwierząt leśnych uzależnione jest od pór roku. Zimą las wydaje się opustoszały, natomiast od wiosny do jesieni tętni życiem. Wśród zwierząt bytujących w lasach Parku spotykamy przedstawicieli płazów (żaby, ropuchy) i gadów (jaszczurki, żmija, zaskroniec). Z ptaków często możemy obserwować sójkę, zakopującą jesienią żołędzie i bukwie jako zapasy zimowe, ułatwiając naturalne odnawianie się lasu.

Na terenie Parku ssaki reprezentowane są przez wiele rzędów. Owadożerne jeże, krety i ryjówki pomagają utrzymać liczebność owadów w równowadze. Podobną role pełnią nietoperze, których przedstawiciel, borowiec wielki, kryje się w dziuplach starych drzew. Duże ssaki roślinożerne, takie jak jeleń czy sarna, powinny występować w określonej ilości, gdyż często wyrządzają znaczne szkody w uprawach leśnych, zgryzając pączki i młode pędy drzew.

Kolejny przystanek poświęcony jest ochronie lasu. Lasy narażone są na szkodliwe działania wielu czynników, zarówno biotycznych (ożywionych), jak i abiotycznych (nieożywionych). Konieczne jest więc systematyczne śledzenie ich zdrowotności i w razie zagrożenia podejmowanie właściwych działań ochronnych. Podstawą tego działania są obserwacje szkodliwych dla lasu owadów.

Kolejny przystanek poświęcony jest gospodarce leśnej. Zapoznajemy się tutaj z zasadami gospodarki leśnej. Gospodarka leśna to działania leśników zmierzające do zwiększenia stabilności lasów, powiększania ich powierzchni oraz pozyskiwania w sposób racjonalny surowca drzewnego. Pozyskiwanie drewna w ciągu roku nie powinno przekroczyć 50% rocznego przyrostu.

Stabilność lasów osiąga się poprzez urozmaicanie składu gatunkowego jednolitych drzewostanów sosnowych i świerkowych, wprowadzanie podszytów leśnych, a także poprzez ograniczanie do minimum cięć zrębowych na rzecz cięć przerębowych, w których inicjuje się odnowienia naturalne. Jedną z form zwiększania stabilności lasów są prowadzone trzebieże, czyli cięcia mające za zadanie zwiększenie powierzchni życiowych dla najzdrowszych egzemplarzy drzew. Takie działania prowadzą do uodporniania lasów na szkodliwe działania owadów, a także wiatrów i śniegów.

źródło: http://www.welskipark.pl/