Zimowe bliskie spotkania

Najbardziej pospolite są bogatki (Parus major), największe z naszych sikor. Samiec wyróżnia się szerszym i dłuższym niż u samic czarnym paskiem na żółtej piersi i brzuchu oraz błyszczącą czarną głową z białymi policzkami oraz karkiem. Wierzch ciała bogatki jest oliwkowy, skrzydła i ogon są czarnoszare, a na lotkach widać poprzeczną białą pręgę.
Modraszka - sikora modra (Cyanistes caeruleus) posiada żółty brzuch z niewielką czarną plamą i ciemnozielony grzbiet z niebieskimi akcentami. Jej głowa jest biała z kilkoma czarnymi paskami i niebieską „czapeczką". Sikory są ruchliwe, uganiają się po gałęziach drzew i skaczą po ziemi. W zimie trzymają się w grupach z kowalikami i dzięciołami dużymi. Są ozdobą naszego zimowego otoczenia.
Pod drzewami wśród zeschłych liści i wśród śniegu szuka pokarmu sikora czubatka (Parus cristatus). Poza zimą przebywa wysoko na drzewach i wtedy trudno ją zauważyć. Na głowie tej sikory występuje sterczący zaostrzony czubek w czarno-białe plamki. Ptak ma białe policzki z czarną kreską i białymi obrączkami, a na podgardlu szeroki czarny śliniak. Wierzch jego ciała i boki są brązowawe, skrzydła i ogon szarobrązowe, zaś spód jaśniejszy. Sikora jest owadożerna, ale nie gardzi nasionami.
Do powieszonych zimą słonin i kul tłuszczowo-nasiennych przylatują nie tylko sikory. Chętnie dziobią je też kowaliki i dzięcioły duże. Oba te ptaki żyją w lasach, ogrodach i w parkach. Choć różnią się wielkością, mają podobne zwyczaje. Żywią się owadami i ich larwami, które wydłubują spod kory drzew swoimi długimi dłutowatymi dziobami. Bargiel, inaczej kowalik zwyczajny (Sitta europaea) gniazduje w dziuplach wykutych przez dzięcioły. Przed innymi dziuplakami konkurującymi z nim o miejsca do gniazdowania zabezpiecza się, zamurowując gliną i roślinnymi włóknami otwór wejściowy do dziupli tak, aby pasował tylko do jego rozmiarów. Bargiel jest szaroniebieski, jego policzki i podbródek są białe, przez oko przechodzi czarny pasek, a ogon jest krótki, czarno-biały. Kowalik jako jedyny wśród ptaków europejskich potrafi przemieszczać się po drzewie głową w dół, a nawet chodzić po spodniej stronie gałęzi. W przeciwieństwie do dzięciołów ogonem się nie podpiera. Ma zwyczaj gromadzenia zapasów na zimę przez wciskanie nasion w zakamarki kory lub zagłębienia w ziemi. Podobnie postępuje dzięcioł duży (Dendrocopos major). Samiec tego gatunku dzięciołów ma wielkość do 25 cm i biało-czarne ubarwienie z czerwonym podogoniem i czerwoną plamą na potylicy. Oba ptaki są pod ochroną.
Do zimowych ptasich stołówek przylatuje też sójka zwyczajna (Garrulus glandarius) najpiękniej ubarwiony ptaku z rodziny krukowatych. Rozpoznać ją można z daleka po niecodziennym połączeniu ciemnej i jasno-różowo-brązowej barwy piór oraz charakterystycznych niebieskich lusterkach z czarnym prążkowaniem na skrzydłach. Kuper i dolne pokrywy ogona sójki są białe, a czoło z czarnym kreskowaniem. Po bokach od stalowo-czarnego dzioba widoczne są czarne wąsy. Sterówki i końce skrzydeł mają barwę czarną. Ptak jest bardzo czujny. Zaniepokojony skrzeczy i robi wiele hałasu, ostrzegając innych mieszkańców lasu przed niebezpieczeństwem. Potrafi naśladować głosy innych zwierząt. Sójka jest wszystkożerna, ale preferuje pokarm roślinny. Zimą chętnie dziobie ziarna z pokarmowych kul. Przegania mniejsze ptaki, zachowując się przy tym bardzo nieelegancko. Potrafi nagle zerwać całą kulę i szybko odlecieć.
Karmniki odwiedzają także nasze kolorowe wróble-mazurki, nazywane też wróblami polnymi (Passer montanus). Samiec i samica mazurka mają jednakowe ubarwienie. Wierzch ciała mazurka jest brązowokasztanowy, a spód szary. Pod dziobem występuje czarny krawacik, na białym policzku czarna plamka, na skrzydle widoczne są dwie białe pręgi. Wróble posiadają szeroki, mocny dziób. Są ziarnojadami, zjadają nasiona zbóż i innych roślin Mazurek występuje na obrzeżach miast, w ogródkach działkowych, na skrajach lasów, omija centra miast. Zimą jego liczne stada koczują wspólnie z wróblami domowymi głównie na wsiach i na terenach podmiejskich.
Piękne kwiczoły (Turdus pilaris) jesienią i zimą stają się wielkimi smakoszami jabłek i zalatują do naszych ogrodów i sadów. Dziobią też owoce dzikich drzew i krzewów. Ptak posiada popielatą głowę i kuper, kasztanowy grzbiet i czarno-brązowy ogon. Beżowy spód ciała jest gęsto plamkowany. Nazwa kwiczoła wywodzi się od wydawanych przez niego skrzypiących i kwiczących dźwięków. Ptak zaciekle broni jaj i młodych przed drapieżnikami, opryskując napastnika swoimi odchodami.
Do zimowej jadłodajni zalatują niewielkie czyże zwyczajne (Carduelis spinus). Te ptaki najczęściej żerują wtedy na ziemi, dziobiąc słonecznik lub wysypane nasiona. W ich ubarwieniu przeważa kolor żółtozielony z szarymi i czarnymi plamkami. Czarne skrzydła odznaczają się dwoma szerokimi, żółtymi paskami. U samców występuje czarny wierzch głowy i podbródek, szare policzki, żółta szyja i pierś, zielonkawy kark i grzbiet, a biały brzuch ma ciemne kreskowanie. Samice ubarwione są podobnie jak samce, ale są bledsze, mniej jaskrawe i nie posiadają ciemnej czapeczki. Osobniki nawołują się powtarzanym stale melodyjnym świergotem. Zimą latają w ogromnych stadach. Obsiadają olchy czarne ofiarujące ptakom swoje niezliczone nasiona.
Dokarmiając ptaki zimową porą, mamy wspaniałą możliwość obserwacji ich zachowań i wyglądu. Takie spotkania stanowią piękny spektakl przyrody, na który nie musimy kupować biletu.

Maria Olszowska
Autorka jest emerytowaną nauczycielką biologii. Pochodzi z Krakowa, od trzydziestu lat mieszka w Mrągowie. Wciąż odkrywa piękno Mazur i chciałaby zachęcić innych do poznawania cudów tej krainy