Szlak kajakowy: Welem przez Piekiełko

Za źródła rzeki Wel uznawany jest niewielki ciek o nazwie Wkra Wielka, który wypływa z południowych stoków Wzgórz Dylewskich na wysokości 210 m n.p.m., w rejonie miejscowości Bartki. Strumyk ten wpływa do jeziora Dąbrowa Mała i po wypłynięciu z niego nosi nazwę Wel. Następnie przepływa w okolicach Rybna i płynie na południe, w okolicach miejscowości Cibórz tworzy ogromne zakole, zmieniając kierunek na północno-zachodni. Przepływa przez miasto Lidzbark (zwane potocznie od nazwy rzeki Welskim) pod dziewięcioma mostami. Wypływając z jeziora Lidzbarskiego płynie przez miejscowość Kurojady i Chełsty, gdzie tworzy wartki potok. W okolicy Bratiana kończy swój bieg i wpada do Drwęcy.

Rzeka Wel jest wyjątkowo atrakcyjnym, chociaż na niektórych odcinkach dość trudnym szlakiem kajakowym. O atrakcyjności szlaku decyduje jej naturalny, nie zmieniony od wieków charakter. Długość całego szlaku kajakowego: 95 km (jez. Dąbrowa Mała - rzeka Drwęca).
Wel jest rzeką pojezierną. Przepływa przez 9 jezior: Dąbrowa Mała, Pancer (1,1 ha 163 m n.p.m), Rumian (305,8 ha 151,9 m n.p.m.), Zarybinek (73,8 ha 151,5 m n.p.m.), Tarczyńskie (163,8 ha 142,6 m n.p.m.), Grądy (112,7 ha), Zakrocz (15,1 ha), Lidzbarskie (121,8 ha) i Tylickie(80 ha, 98 m n.p.m). Jeziora te spełniają funkcję retencyjną, przez co Wel odznacza się wyrównanym przepływem w ciągu roku.
Na 80,4 km swego biegu (101,7 m.n.p.m.) od źródeł Wel dzieli się: lewa odnoga, zwana Bałwanką, po przepłynięciu przez jezioro Tylickie (inne nazwy: Fabryczne lub Przebocz) po ok. 1,1 km łączy się ponownie z prawym, silnie meandrującym, odgałęzieniem. Rzeka posiada wiele odcinków przełomowych, na których przybiera charakter górski (spadek ponad 0,4 %). Prędkość prądu 0,2 m/s (Trzcin-Kuligi) do 0,3 m/s (Kuligi- Zajączkowo Lubawskie).
Po minięciu wsi Kuligi, poniżej wsi Jakubkowo (6 km przed ujściem do Drwęcy), Wel wpływa na teren gminy Nowe Miasto Lubawskie, dopływa do Bratiana, gdzie wpada do Drwęcy.
Obszar doliny rzeki Wel - powierzchnia 3665 ha - obejmuje wschodnią i południowo- wschodnią część gminy Nowe Miasto z ciekawymi formami morfologicznymi, stanowiącymi "korytarz ekologiczny" pomiędzy Górznieńsko-Lidzbarskim Parkiem Krajobrazowym, lasami okolic Iławy i Brodnickim Parkiem Krajobrazowym.
Welski Park Krajobrazowy, którego powierzchnia wynosi ponad 24 tys. ha, swoją nazwę wziął właśnie od przepływającej przez jego obszar rzeki Wel. Jest to największy lewobrzeżny dopływ Drwęcy (długość: 118 km ).

Piekiełko nad Welem

Piekiełko to przełomowy odcinek rzeki Wel o długości 2 km, w pobliżu siedziby byłego leśnictwa Straszewo. Rzeka tu ma charakter szumiącego potoku górskiego, cechuje się znacznym spadkiem, nieco krętym biegiem i kamienistym dnem. Na kamieniach występuje krasnorost Hildenbrandtia rivularis - wskaźnik czystych wód
Strome zbocza nad Welem porośnięte są niemal stuletnim lasem grądowym z dominacją graba pospolitego, w niektórych miejscach mającym charakter naturalnego lasu klonowo – lipowego, w innych zboczowego grądu, częściowo zdegradowanego wprowadzeniem sosny. Na wysokich zboczach występują liczne źródła i wysięki oraz aktywne osuwiska.
Z rzeką związany jest pluszcz – niewielki ptak bytujący przeważnie w pobliżu potoków górskich. Można też zaobserwować zimorodka.
Na terenie rezerwatu występuje kilkanaście gatunków roślin chronionych, w tym objęte ochroną częściową, m.in. kopytnik pospolity, marzanka wonna, konwalia majowa, kruszyna pospolita oraz ochroną ścisłą: pluskwica europejska, wawrzynek wilczełyko, kruszczyk szerokolistny, bluszcz pospolity, gnieźnik leśny. W skład rezerwatu wchodzi obszar o powierzchni ponad 26 hektarów . Celem utworzeniem rezerwatu jest ochrona kompleksu krajobrazowo- przyrodniczego, w którym występuje prawie 350 gatunków roślin, z czego 19 jest objętych ochroną. W rzece Wel na terenie Piekiełka tarło odbywa pstrąg potokowy, lipień i troć wędrowna. Teren zamieszkuje również wiele ciekawych gatunków zwierząt. Utworzenie rezerwatu łączy się z szeregiem zakazów, m. in. palenia ognisk, poruszanie się rowerem lub konno poza miejscami wyznaczonymi, wprowadzanie psów bez smyczy i kagańca oraz wprowadzanie zmian stosunków wodnych, regulacji rzek jeśli nie służą one ochronie przyrody. Ponadto zakazy przyczynią się do zabezpieczenia miejsc przed zmianami, w wyniku niewłaściwej gospodarki leśnej, rybackiej i rolnej.

OPIS SZLAKU KAJAKOWEGO

Na przepłynięcie całego szlaku trzeba przeznaczyć 3 - 4 dni. Miejscami szlak jest dość trudny, uciążliwe są dość częste przenoski kajaka. Szczególnie niebezpiecznie jest w "Piekiełku". Nie ryzykujmy spływu w pojedynkę. Lepiej wybrać się grupą w kilku kajakach, by móc wspierać się wzajemnie.
0,00 km - Spływ najlepiej rozpocząć w Dąbrównie za mieszalnią pasz w okolicach nowo wybudowanej oczyszczalni ścieków. Wpływamy na jezioro Pancer malowniczo położone przy zalesionym pagórku, wypływamy w pd-wsch. krańcu jeziora. Za jeziorem prąd słaby, koryto rzeki szerokie, ale szybko bystrzeje. Na progu wodnym bezpieczniej płynąć lewą odnogą i po 60 m. przenieść kajak do głównego nurtu (przy zabudowaniach). Na rozlewiskach należy płynąć lewą stroną unikając błądzenia po licznych starorzeczach.
8,00 km - Mijamy dwa ujęcia powierzchniowe wody dla żwirowni w Grzybinach, przez które musimy przenieść kajaki na odległość kilku metrów.
12,00 km - Przepływamy pod mostem drogowym i po 300 m wpływamy na jez. Rumian.
Po dwóch kilometrach przy miejscowości Prusy po lewej stronie widać kompleks stawów rybnych.
Płynąc dalej mijamy po lewej stronie las olszowy, dopływając do jeziora Zarybinek. W sezonie letnim funkcjonują tu punkty gastronomiczne. Wypływ rzeki odnajdujemy płynąc w lewo (pd-wsch. jeziora) w grupie trzcin.
20,00 km - po lewej stronie gorzelnia w Tuczkach, przepływamy pod mostem drogowym, a następnie pod wiaduktem kolejowym. W sąsiedztwie młyna w Tuczkach konieczne przenoszenie kajaków. Wpływamy na rozlewisko przed jazem w Grabaczu. Na północ od wsi znajduje się użytek ekologiczny "Grabacz" (pow. 5 ha) chroniący m.in. stary drzewostan olszowy.
21,00 km - kajaki przenosimy prawą stroną w dół . Za jazem kamieniste bystrze długości ok. 500 m. Po lewej stronie stawy rybnei.
23,00 km - Na odcinku 4 km płyniemy rzeką przez malowniczy las poprzecinany starorzeczami. Od wsi Grabacz aż do jeziora Tarczyńskiego rozciąga się obszerny (130 ha) użytek ekologiczny "Dolina Rzeki Wel" z występującą tu o wielkiej różnorodności, naturalną roślinnością - Fitocenoz -olsy i łęgi, szuwary, wilgotne łąki z bogatą awiofauną.
26,00 km - Dopływamy do jeziora Tarczyńskiego. Na prawym brzegu wieś Wery, tuż za wsią rezerwat "Ostrów Tarczyński", rozdzielający jeziora Tarczyńskie i Grądy. Wypływ z jeziora Tarczyńskiego w północno-zachodnim jego krańcu porośniętym trzcinowiskiem.
28,00 km - Dopływamy do jeziora Grądy, kierujemy się na lewo ku miejscowości Tarczyny zostawiając po prawej wieś Grądy, naprzeciwko wsi na cyplu grodzisko wczesnośredniowieczne.
32,00 km - Wypływ z jeziora w jego południowym krańcu (ruiny drewnianego mostu). W niewielkiej odległości na zachód od szlaku znajduje się użytek ekologiczny "Torfowisko Wąpierskie".
34,00 km - Dopływamy do jeziora Zakrocz, kierujemy się na południowy wschód do wypływu
38,00 km - Mijamy miejscowość Koty i dopływamy do Podciborza, gdzie przed mostem kolejowym da się wyczuć wzmagający się nurt. W miejscowości Cibórz godnym poznania jest park podworski z okazałym starodrzewem. Przepływamy pod mostem drogowym Działdowo- Lidzbark (bystrze) by po 500 m dopłynąć do spiętrzenia przy starym młynie. Od Ciborza do Lidzbarka płyniemy silnie meandrującą rzeką z urwistymi- kilkunastometrowej wysokości piaszczystymi brzegami.
45,00 km - Na wysokości wsi Bełk (51,5 km) z lewej strony mijamy ciek łączący rzekę Wel i rzekę Wkrę (Działdówkę)- woda tutaj wpływa lub odpływa w zależności od poziomu wody w rzekach.
46,00 km - We wsi Olszewo przepływamy pod drewnianym mostem drogowym i dopływamy do nieczynnego młyna we wsi Jamielnik-Bełk, gdzie rzeka zmienia swój kierunek z zachodniego na północny. Dalej szlak wiedzie przez teren użytku ekologicznego "Okóle" (ponad 80 ha) obejmującego Wel i jego dolinę na południe od Lidzbarka i nowodworskiego kompleksu leśnego. Rzeka w tym rejonie silnie meandruje w głęboko wciętej dolinie. Po pokonaniu tego trudnego odcinka z licznymi przeszkodami dopływamy do starego czerwonego młyna w Lidzbarku, mijając próg lewą stroną. Na odcinku od Ciborza do Jez. Lidzbarskiego rzeczywisty spadek wynosi ponad 13 metrów.
51,00 km - Dopływając do jeziora Lidzbarskiego przepływamy pod siedmioma mostami drogowymi i jednym wiaduktem kolejowym
55,00 km - Zaliczamy 40-metrową przenoskę przy funkcjonującym młynie wodnym. Wypływ znajduje się tuż obok wpływu (rozdzielone piaszczystym półwyspem), dalej płyniemy przez małe jeziorko Markowe, a następnie pod mostem drogowym Lidzbark-Brodnica kierujemy się w stronę Kurojad.
58,00 km - W Kurojadach kolejna przenoska lewym brzegiem (teren prywatny). Po trzech kilometrach dopływamy do mostu drogowego i uskoku na rzece przy nieczynnym młynie w Chełstach, tu przenosimy kajaki prawym brzegiem. Za młynem 400-metrowe bystrze. Po chwili łagodnego spływu rzeka ponownie przybiera charakter potoku górskiego.
60,00 km - Wpływamy w uroczysko "Piekiełko", gdzie rzeka wcina się głębokim wąwozem w wysoczyznę. Silny prąd, zwalone drzewa stanowią o atrakcji tego pięknego górskiego odcinka spływu. Uwaga, jest tu naprawdę niebezpiecznie, nie ryzykujmy samotnego spływu.
68,00 km - Jeżeli wypłynęliśmy cało z Piekiełka, dopływamy do czynnego młyna. Tu rzeka rozwidla się na dwie odnogi, które łączą się po kilku kilometrach. Zachodnia lewa odnoga zwana Bałwanką napędza młyn i podąża w kierunku jeziora Tylickiego (Fabryczne). Prawa zaś stanowiła dawne, główne koryto rzeki napędzając nieczynny obecnie młyn. Łagodniejszym i ciekawszym do spłynięcia jest lewa odnoga rzeki.
Wpływamy na jezioro Tylickie - płytkie, zarośnięte szuwarami przez co wypływ znajdujący się w pn-wsch. części jeziora (prawy brzeg) jest trudny do odnalezienia.
81,00 km - Odnoga łączy się ze starym korytem rzeki, dalej płyniemy pod mostem nieczynnej linii kolejowej i mostkiem drogowym Tylice- Linowiec. Po dwóch kilometrach spotykamy most drogowy Grodziczno - Nowe Miasto, stąd do stacji PKP Zajączkowo Lubawskie odległość 3 km. Po prawej stronie mijamy wieś Jakubkowo i jezioro o tej samej nazwie. Kolejny mostek drogowy Jakubkowo- Kaczek, gdzie rzeka nagle przyśpiesza, po prawej stronie liczne stawy rybackie.
93,00 km - Rzeka zmienia bieg z północno-zachodniego na zachodni. W miejscowości Kaczek - elektrownia na terenie prywatnym- przenoska.
96,00 km - Zbliżamy się do miejscowości Bratian. Rzeka rozwidla się płynąc pod dwoma mostami i tworzy charakterystyczne rozlewisko, ok 200 metrów dalej wpada do Drwęcy.
opr. Adam Bartnikowski
Na poniższej mapie zaznaczyliśmy rezerwat Piekiełko
Zobacz cały szlak - kliknij mapę obok
[youtube]youtube[/youtube]