Wilamowo: Kościół pw. Matki Boskiej Częstochowskiej

Pierwszym budynkiem kościelnym była drewniana budowla, wybudowana prawdopodobnie w stylu późnego gotyku połączonego z elementami renesansowymi. Niestety, budowla ta po pewnym czasie została całkowicie zniszczona przez pożar. Następnie na miejscu pogorzeliska wzniesiono drugi kościół, również drewniany, lecz jego wygląd i stylistyka pozostają nieznane. Nad budową nowego budynku, jak i w sprawach jego utrzymania mecenat podjęła rodzina Wilamowskich, w której posiadaniu znajdowało się Wilamowo oraz niedaleko leżący Dobrocin. Ten obiekt także spłonął.

Krypta rodowa pod kościołem

Po kilkuletniej przerwie Wilamowscy postanowili ufundować nowy gmach, tym razem murowany, z kryptą pod prezbiterium i znaczną częścią kościoła, w której mogliby składać szczątki doczesne członków swego rodu. I tak też się stało, w latach 1754 - 1755 na wzgórzu wzniesiony został gmach, który w pewnym stopniu możemy oglądać do dziś. Kościół wzniesiony został w stylu baroku reformacyjnego - pierwsze budynki kościołów przeznaczone były prawdopodobnie dla zborów ewangelickich, ponieważ na pobliskich ziemiach panował protestantyzm. A najbliższy kościół katolicki znajdował się w Morągu. Ufundowany budynek został wzniesiony według powszechnie panujących wtedy zasad, między innymi jako przykład można podać prezbiterium (część ołtarzowa), które usytuowane jest na wschód. Plany Wilamowskich zostały spełnione w całości, tak więc po dziś dzień pod kościołem znajduje się krypta rodowa, aktualnie zamurowana.

Z biegiem czasu style i mody się zmieniały, więc w 1842 roku kościół został gruntownie przebudowany w stylistyce klasycystycznej. Najbardziej widoczne jest to w fasadzie zewnętrznej. Tak więc otwory okienne zamknięte są łukiem. W 1977 r. miejsce zwykłych szyb zastąpiły witraże (oprócz dwóch otworów okiennych, znajdujących się przy ołtarzu głównym, w których na początku XX w. zostały umieszczone secesyjne witraże). Siodłowy dach (który jest formacją dość nietypową) został pokryty dachówką. W okresie przebudowy do budowli dodano od wschodu zakrystię, a także małą dobudówkę od północy, w której przez długi okres znajdował się piec ogrzewający gmach. Dodatkową funkcję grzewczą pełnił również ołtarz główny (działo się to jeszcze przed usytuowaniem
pieca). Dzięki specjalnej konstrukcji tylnej części ołtarza, w którego dolnej części umieszczono obmurowaną sześcienną komorę, stało się możliwe zwiększanie temperatury w części prezbiterialnej. Umieszczano w tym celu w komorze rozgrzane wcześniej w palenisku. Opisywany ołtarz jest dziełem typowo barokowym i pochodzi z czasów budowy kościoła (z okresu tego pochodzi również empora muzyczna, na której znajdują się organy). Do początku XX w. wystrój budynku był typowy dla kościołów protestanckich, czyli bardzo oszczędny.

W okresie wojennym wrogie wojska urządziły w kościele stajnie, z magazynem siana w części prezbiterium. Tuż po wojnie budynek został przejęty przez ludność katolicką, która w dużym stopniu zmodyfikowała wygląd wnętrza kościoła. Parafia została kanonicznie utworzona w 1962 roku. Zaś w 1977 roku zbito stare freski, zastąpiono je nowymi malowidłami, zmieniony został wtedy w dużym stopniu wygląd wnętrza kościoła. Tak więc wilamowska świątynia mimo swych często
burzliwych dziejów zawsze zachwycała ludzi ją odwiedzających. I tak jest do dziś.
Mateusz Kozieradzki