Cmentarz żydowski Morągu na osiedlu Zatorze jest świadkiem przeszłości Morąga i istniejącej wówczas gminy żydowskiej. Do dzisiaj z dwudziestu macew zachowało się tam siedem.
W 1861 roku w Morągu mieszkało 122 wyznawców judaizmu. Przybywali do Prus Wschodnich zazwyczaj ze Wschodu. Po edykcie cesarza Wilhelma III z 1812 r. mogli osiedlać się na tych terenach. Wcześniej nie było to takie oczywiste, a czasem wręcz zakazane. W Morągu istniała również synagoga, choć dokładnie nie jest znane miejsce, w którym stała. Cmentarz powstał w roku 1835, a ostatni pochówek odbył się tam w 1933 roku. Potem rozpoczyna się ponad półwieczne zapomnienie, niebyt cmentarza, który jeszcze w latach 50. ubiegłego stulecia miał się całkiem dobrze, o czym wspomina Erwin Kruk w artykule "Żydzi pruscy" w "Gazecie Olsztyńskiej" z 1999 r. Nietrudno się domyślić, że cmentarz został zdewastowany przez Niemców podczas wojny i dopiero lata dziewięćdziesiąte przywróciły pamięć o kirkucie. Najpierw za sprawą morąskiego nauczyciela Krzysztofa Piotrowskiego i jego uczniów, którzy objęli go nieformalną opieką, zapobiegając posuniętej już dewastacji. W 1999 roku wpisano go również na listę zabytków. Niedługo potem, bo w 2002 roku z inicjatywy nieformalnych opiekunów, pojawiła się na nim kamienna tablica pamiątkowa, przywracając ciągłość istnienia cmentarza, łącząc to co dawne z tym co dzisiejsze. Napis na niej głosi: Trzykrotni umarli kirkutu: śmiercią, rozbitym nagrobkiem, zapomnieniem. Cmentarz gminy żydowskiej w Morągu z lat 1835 - 1933.
Kobiety i mężczyźni chowani oddzielnie
Cmentarz mieści się przy ul. Żeromskiego, założono go na planie trapezu o pow. 0,3 ha. Składa się z 20 macew, ale tylko 7 zachowało się w stanie dobrym. Morąskie macewy wykonane są z piaskowca, choć spotyka się też żeliwne lub rzadziej drewniane. W Morągu najstarsza pochodzi z 1850 r. Zachował się również starodrzew i fragmenty muru cmentarnego z reliktami bramy. Ciekawostką jest, że kobiety i mężczyzn chowano w oddzielnych częściach cmentarza, podobnie dzieci. Oglądając morąskie macewy zwróćmy uwagę na płaskorzeźby; powiedzą nam trochę o tych zapomnianych mieszkańcach Morąga. Jeśli tematem płaskorzeźby będzie świeca lub siedmioramienny świecznik żydowski, oznacza to grób kobiecy, bo to one zapalały świece w żydowskich domach podczas szabasu. Skarbonka z ręką wrzucającą monetę powie nam, że zmarły to człowiek szczodry, dobroczyńca. Pod płaskorzeźbą znajdzie się epitafium, zwykle w języku hebrajskim. Jego elementy to imię, nazwisko i hebrajskie "pe" i "hun", co oznacza skrót od "tu położony". Nie chodźmy na cmentarz w soboty, tak jak nie robiliby tego Żydzi, a mężczyźni niech zakryją głowy wchodząc na jego teren. Połóżmy na grobie zamiast kwiatów - kamień, który zgodnie ze zwyczajem przypisany jest temu, co nieżywe.
Izabela Kasprowicz
Kirkut znaczy cmentarz. Z hebrajskiego " bet chaim" (dom życia), w jidysz " hajlike ort" (święte miejsce), a w Polsce " kirkut" (z niemieckiego ) lub też kierkow, kerchow.
Macewa to płyta charakterystyczna dla kultury żydowskiej. Najczęściej pionowo ustawiona, prostokątna płyta kamienna, żeliwna lub drewniana zakończona linią prostą, trójkątem lub dwoma odcinkami koła. Jej górną część wypełnia płaskorzeźba a dolną epitafium.
Komentarze (3) pokaż wszystkie komentarze w serwisie
Dodaj komentarz Odśwież
Zacznij od: najciekawszych najstarszych najnowszych
Dodawaj komentarze jako zarejestrowany użytkownik - zaloguj się lub wejdź przez
hev #993300 | 83.18.*.* 18 lut 2013 23:24
Jeszcze na początku lat 80-tych było tam sporo pomników czy jak to inaczej nazwać. Były wykonane chyba z marmuru lub granitu, nie znam się ale na naszych cmentarzach takich kamieni wtedy nie widziałem. Widziałem natomiast jak były zabierane przez żołnierzy z pobliskiej jednostki i ładowane na Stara 66. Tak więc Niemcy nie mają z tym nic wspólnego. Gdy byłem dzieckiem nagrobki stały i miały się dobrze, uszkodzone były 2 lub 3. W 1989 gdy wyjeżdzałem z Morąga, cmentarz wyglądał tak jak dziś.
!
odpowiedz na ten komentarz
m #738049 | 2.121.*.* 10 lip 2012 01:14
synagoga to budowla w ktorej obecnie miesci sie sklep zoologiczny na starym miescie
Ocena komentarza: warty uwagi (2) !
odpowiedz na ten komentarz
Worliniak #696322 | 77.178.*.* 3 cze 2012 20:49
W latach 1950 był w dobrym stanie, ale Niemcy go zniszczyli w czasie II wojny, czyli do 8 maja 1945 roku. To najpierw były Prusy Polskie do 1945, a dziś są Niemieckie? (Coś nie tak) Nie kopali tam Polacy po wojnie i szukali złota, jak w złotych żniwach Grossa?
Ocena komentarza: warty uwagi (1) !
odpowiedz na ten komentarz