Morąg - żydowski cmentarz
2011-08-11 11:34:54(ost. akt: 2011-08-11 11:48:12)
Cmentarz żydowski Morągu na osiedlu Zatorze jest świadkiem przeszłości Morąga i istniejącej wówczas gminy żydowskiej. Do dzisiaj z dwudziestu macew zachowało się tam siedem.
W 1861 roku w Morągu mieszkało 122 wyznawców judaizmu. Przybywali do Prus Wschodnich zazwyczaj ze Wschodu. Po edykcie cesarza Wilhelma III z 1812 r. mogli osiedlać się na tych terenach. Wcześniej nie było to takie oczywiste, a czasem wręcz zakazane. W Morągu istniała również synagoga, choć dokładnie nie jest znane miejsce, w którym stała. Cmentarz powstał w roku 1835, a ostatni pochówek odbył się tam w 1933 roku. Potem rozpoczyna się ponad półwieczne zapomnienie, niebyt cmentarza, który jeszcze w latach 50. ubiegłego stulecia miał się całkiem dobrze, o czym wspomina Erwin Kruk w artykule "Żydzi pruscy" w "Gazecie Olsztyńskiej" z 1999 r. Nietrudno się domyślić, że cmentarz został zdewastowany przez Niemców podczas wojny i dopiero lata dziewięćdziesiąte przywróciły pamięć o kirkucie. Najpierw za sprawą morąskiego nauczyciela Krzysztofa Piotrowskiego i jego uczniów, którzy objęli go nieformalną opieką, zapobiegając posuniętej już dewastacji. W 1999 roku wpisano go również na listę zabytków. Niedługo potem, bo w 2002 roku z inicjatywy nieformalnych opiekunów, pojawiła się na nim kamienna tablica pamiątkowa, przywracając ciągłość istnienia cmentarza, łącząc to co dawne z tym co dzisiejsze. Napis na niej głosi: Trzykrotni umarli kirkutu: śmiercią, rozbitym nagrobkiem, zapomnieniem. Cmentarz gminy żydowskiej w Morągu z lat 1835 - 1933.
Kobiety i mężczyźni chowani oddzielnie
Cmentarz mieści się przy ul. Żeromskiego, założono go na planie trapezu o pow. 0,3 ha. Składa się z 20 macew, ale tylko 7 zachowało się w stanie dobrym. Morąskie macewy wykonane są z piaskowca, choć spotyka się też żeliwne lub rzadziej drewniane. W Morągu najstarsza pochodzi z 1850 r. Zachował się również starodrzew i fragmenty muru cmentarnego z reliktami bramy. Ciekawostką jest, że kobiety i mężczyzn chowano w oddzielnych częściach cmentarza, podobnie dzieci. Oglądając morąskie macewy zwróćmy uwagę na płaskorzeźby; powiedzą nam trochę o tych zapomnianych mieszkańcach Morąga. Jeśli tematem płaskorzeźby będzie świeca lub siedmioramienny świecznik żydowski, oznacza to grób kobiecy, bo to one zapalały świece w żydowskich domach podczas szabasu. Skarbonka z ręką wrzucającą monetę powie nam, że zmarły to człowiek szczodry, dobroczyńca. Pod płaskorzeźbą znajdzie się epitafium, zwykle w języku hebrajskim. Jego elementy to imię, nazwisko i hebrajskie "pe" i "hun", co oznacza skrót od "tu położony". Nie chodźmy na cmentarz w soboty, tak jak nie robiliby tego Żydzi, a mężczyźni niech zakryją głowy wchodząc na jego teren. Połóżmy na grobie zamiast kwiatów - kamień, który zgodnie ze zwyczajem przypisany jest temu, co nieżywe.
Izabela Kasprowicz
Komentarze (3) pokaż wszystkie komentarze w serwisie
Komentarze dostępne tylko dla zalogowanych użytkowników. Zaloguj się.
Zacznij od: najciekawszych najstarszych najnowszych
Zaloguj się lub wejdź przez
hev #993300 | 83.18.*.* 18 lut 2013 23:24
Jeszcze na początku lat 80-tych było tam sporo pomników czy jak to inaczej nazwać. Były wykonane chyba z marmuru lub granitu, nie znam się ale na naszych cmentarzach takich kamieni wtedy nie widziałem. Widziałem natomiast jak były zabierane przez żołnierzy z pobliskiej jednostki i ładowane na Stara 66. Tak więc Niemcy nie mają z tym nic wspólnego. Gdy byłem dzieckiem nagrobki stały i miały się dobrze, uszkodzone były 2 lub 3. W 1989 gdy wyjeżdzałem z Morąga, cmentarz wyglądał tak jak dziś.
odpowiedz na ten komentarz
m #738049 | 2.121.*.* 10 lip 2012 01:14
synagoga to budowla w ktorej obecnie miesci sie sklep zoologiczny na starym miescie
Ocena komentarza: warty uwagi (2) odpowiedz na ten komentarz
Worliniak #696322 | 77.178.*.* 3 cze 2012 20:49
W latach 1950 był w dobrym stanie, ale Niemcy go zniszczyli w czasie II wojny, czyli do 8 maja 1945 roku. To najpierw były Prusy Polskie do 1945, a dziś są Niemieckie? (Coś nie tak) Nie kopali tam Polacy po wojnie i szukali złota, jak w złotych żniwach Grossa?
Ocena komentarza: warty uwagi (1) odpowiedz na ten komentarz