Banie Mazurskie: kościół z XVI wieku pw. Św. Antoniego

Przed 1945 Banie Mazurskie nazywały się Benkheim. Końcówka -heim pochodzi z języka litewskiego od -kieme (wieś), co wskazuje na litewskie początki wsi. Nazwa miejscowości pochodzi od bań, czyli kopalni czy kąpielisk dolinowych, które mogły znajdować się na tym terenie. Inna wersja mówi, iż została tak nazwana na cześć swojego założyciela, niejakiego Bianicza czy też Banicza.
Banie Mazurskie zostały założone w 1566 r. Miejscowa społeczność od razu przystąpiła do budowy kościoła
Budowę ukończono 1574 roku. W 1578 r. miał on jeszcze drewnianą wieżę. Wieżę z cegieł dobudowano w 1698 r. Była ona dziełem mistrzów: cieśli Pietrzykowskiego i murarza Mörza. W 1581 r. w Baniach (wtedy jeszcze bez przymiotnika "mazurskie") była już parafia, której proboszcz był nazywany przez tutejszą ludność „litewskim księciem”. Nabożeństwo odprawiano w trzech językach: litewskim, polskim i niemieckim. Język litewski w parafii Banie Mazurskie jednak zamilkł na początku XVIII w. W 1740 r. do komunii w języku polskim przystąpiło 1650 parafian.
W 1656 roku wieś została spustoszona przez Tatarów. W 1710 r. wielkie spustoszenie mieszkańców Bań Mazurskich poczyniła epidemia dżumy. Zmarło wówczas 2115 osób. Proboszcz Krzysztof Gregorovius zapisał w księdze kościelnej: „Od maja do połowy sierpnia 1710 roku dżuma grasowała tak mocno, że we wrześniu mało już ludzi pozostało przy życiu. W niektórych wsiach gminy Banie dwie - trzy osoby wyszły obronną ręką”. Jego następca – pastor Drygalski dopisał: „Ten, który to napisał, zginął od dżumy”. Jednak ta epidemia nie zniechęciła ludności do tychże terenów. Już w 1789 r Banie Mazurskie były wsią królewską o 33 dymach. W drugiej połowie XVIII w. powstała tu również szkoła parafialna pod patronatem królewskim (w 1800 r. – 95 uczniów).
W okresie międzywojennym Banie były miasteczkiem. Znajdowały się tu restauracje, poczta, szkoła oraz dworzec kolejowy. Podczas ostatniej wojny miejscowość została częściowo zniszczona. Spłonęła stacja kolejowa i XVI-wieczny kościół.
Parafia pw. św. Antoniego Padewskiego w Baniach Mazurskich erygowana kanonicznie została w 1962 roku. Zaraz po wojnie rolę kościoła parafialnego pełniła przejęta przez ludność napływową dawna kaplica baptystów (obecnie kościół greckokatolicki). Od września 1945 r. obsługiwał tu wiernych proboszcz węgorzewski ks. Nikodem Masłowski, który 30 czerwca 1946 r. poświęcił kaplicę. W nabożeństwach brali udział także miejscowi wyznawcy obrządku greckokatolickiego. Pierwszym proboszczem w Baniach Mazurskich był Włodzimierz Boziuk (do 1954r.), który tutaj zmarł i został pochowany. Po nim parafią kierowali: Władysław Surowiec (VII 1954r.-IV 1957r.), Stefan Nyc (IV 1957r. – IV 1970r.), Tadeusz Kościuszko (IV 1970r. – III 1985r.), Tadeusz Stefan Adamczyk (25 III 1985r. – 6 IV 2000r.), Zbigniew Łobaczewski (1.VIII. 2000 – 14.I. 2006r ). Od 22 lipca 2006 r proboszczem jest Ks. Kanonik Władysław Łada.
Parafia liczy obecnie ok. 2,5 tyś. wiernych ze wsi: Banie Mazurskie, Budziska, Dąbrówka Polska, Gryżewo, Grodziskio, Grunajki, Kierzki, Kulsze, Lisy, Miczuły, Mieczówka, Mieczniki, Sabałówka, Surminy, Wólka, Wróbel, Zapały, Zawady, Ziemiany. Odpusty odbywają się w święto patrona (13 VI) oraz Matki Boskiej Anielskiej (2 VIII). Do parafii należą dwie kaplice: w Grodzisku (odkupiona od prawosławnych) – pw. Chrystusa Króla i w Zawadach (w sali dawnej szkoły) – pw. Matki Boskiej Częstochowskiej.

Porządek Mszy Świętych:
* Niedziela
* godz. 7:30
* godz. 9:15
* godz. 10:45
* godz. 12:00
* Poniedziałek-Sobota
* godz. 8:00
* Niedziela-kaplica w Budziskach
* godz. 12:00
* Niedziela-kaplica w Grodzisku
* godz. 13:00