Autor „Serca w plecaku” ma tu pamiątkową tablicę

Piosenka była niezwykle popularna w wojsku. Często słychać tam było słowa:

Z młodej piersi się wyrwało
W wielkim bólu i rozterce
I za wojskiem poleciało
Zakochane czyjeś serce
Żołnierz drogą maszerował
Nad serduszkiem się użalił
Więc je do plecaka schował
I pomaszerował dalej
Tę piosenkę tę jedyną
Śpiewam dla ciebie dziewczyno
Może właśnie jest w rozterce
Zakochane twoje serce

W 2013 r. nieżyjącego już Michała Zielińskiego (1905-1972), żołnierza, poetę i kompozytora, w 80. rocznicę powstania jego piosenki „Serce w plecaku” dwukrotnie uhonorowano w rodzinnym Jarosławiu. W zabytkowej kamienicy Attavantich odsłonięto kolejną (pierwszą wmurowano w roku 1983 w ścianę klubu garnizonowego) tablicę jubileuszową z popiersiem żołnierza-muzyka. Ponadto Stowarzyszenie Miłośników Jarosławia wydało książkę „Serce w plecaku… bije nadal” z esejem Wojciecha J. Podgórskiego „Z cierniem wbitym w serce. Michała Zielińskiego droga do sławy”. Odbył się też organizowany od 2008 r. w Jarosławiu Festiwal Piosenki Ojczystej im. M. Zielińskiego.

Na początku sierpnia 2014 r. przyjechała po raz pierwszy do Ostródy Jadwiga Spiradek, córka twórcy najpopularniejszej piosenki II wojny światowej, by odwiedzić drugie miasto w kraju, w którym znajduje się tablica pamiątkowa poświęcona jej ojcu (w ścianie domu przy ul. Grunwaldzkiej 26), odsłonięta w czerwcu 1985 r. Pani Spiradek z mężem Wacławem podczas spotkania 4 sierpnia z burmistrzem Czesławem Najmowiczem przekazała kilka egzemplarzy książki wymienionej na wstępie oraz udostępniła do skopiowania dokumenty i fotografie pochodzące z rodzinnego archiwum. Dzięki temu zostały powiększone zasoby Muzeum w Ostródzie.

Żołnierz, muzyk, poeta i kompozytor

Michał Zieliński w wieku pięciu lat został osierocony przez ojca Jędrzeja, najemnego woźnicę. Po ukończeniu siedmioklasowej Szkoły Wydziałowej im. Piotra Skargi w Jarosławiu, mając 14 lat, rozpoczął pracę jako pomocnik murarza na budowie. Potem praktykował w zakładzie ślusarskim i u stolarza. Nie dane mu jednak było zostać rzemieślnikiem, bowiem jako osiemnastolatek w 1924 r. wyjechał na letni obóz przysposobienia wojskowego we Świętosławiu, który ukończył na szóstkę i z dobrą opinią. Z takimi referencjami zgłosił się na ochotnika do wojska i otrzymał przydział do 3 Pułku Piechoty Legionów, który do 1939 r. stacjonował w Jarosławiu.

Wkrótce poznano się na słuchu absolutnym Zielińskiego i po okresie rekruckim skierowano go do orkiestry pułkowej. Potem został zawodowym orkiestrantem i grywał na oboju, flecie oraz na perkusji. Od początku lat 30. wraz z orkiestrą występował w sezonie letnim w Truskawcu-Zdroju (dziś Ukraina), najsłynniejszym przed wojną uzdrowisku w Galicji. Tu w 1932 r. powstała najpierw melodia, a rok później słowa „Serca w plecaku”. Według obiegowej opinii prawykonanie piosenki miało się odbyć 15 sierpnia, w Święto Żołnierza, lecz zdaniem Zielińskiego została ona „napisana i skomponowana we wrześniu 1933 r.”. Po kilku latach piosenka stała się… wierszem, opublikowano ją bowiem bez refrenu w jubileuszowym almanachu pt. „Wiersze żołnierskie”, wydanym w 1938 r. z okazji dwudziestolecia odzyskania niepodległości. Należy nadmienić, że owa publikacja stała się po wojnie głównym dowodem praw autorskich Michała Zielińskiego do piosenki, których chcieli go pozbawić „ludzie bez twarzy”.

Wojna i przymusowa praca

Zanim doszło do tych przykrości, autor wziął udział w kampanii wrześniowej i bronił Warszawy. Podczas okupacji był przymusowym robotnikiem. Po wyzwoleniu (27 lipca 1944 r.) Jarosławia wstąpił do 8 zapasowego batalionu (późniejszego pułku) piechoty, utworzonego w październiku 1944 r. w celu szkolenia rezerw koniecznych do uzupełniana jednostek frontowych. Jego jednostka do lutego 1945 r. stacjonowała w Jarosławiu, a następnie została przeniesiona do Rzeszowa. Zieliński pisze i komponuje „Partyzantów w niebie”, czyli „wesołą tragedię w trzech aktach”, którą w kwietniu 1945 r. odegrali żołnierze na scenie Teatru Ziemi Rzeszowskiej. 3 czerwca 1945 r. rozkazem Naczelnego Dowództwa WP rozformowano 8 zapasowy pułk piechoty i następnie na jego bazie utworzono 53 pułk wchodzący w skład 15 dywizji piechoty, która miała stacjonować w ówczesnym okręgu mazurskim.

Z Rzeszowszczyzny do Ostródy

Docelowym miejscem postoju 53 pułku piechoty była Ostróda, a dokładniej mówiąc, Czerwone Koszary. Nie wiadomo kiedy dokładnie Michał Zieliński przybył do naszego miasta. Profesor Wojciech J. Podgórski, największy znawca naszego bohatera, podaje, że najprawdopodobniej przyjechał on z żoną do Ostródy w drugiej połowie maja 1945 r. („Warmia i Mazury” 1987, nr 1, s. 8).
W rodzinnych zbiorach zachowało się pismo dowódcy pułku ppłk. Litwaka do „Starosty Miasta w Ostródzie” z dnia 8 lipca 1945 r. w sprawie przydzielenia mieszkania rodzinie st. sierż. Zielińskiego. Na tym dokumencie znajduje się okrągła pieczątka jeszcze z numerem poczty polowej 83670 (8 zapasowy pułk piechoty). Natomiast 53 pp miał kod poczty (jednostki wojskowej) 84280.
Według Wiesława Kołodzieja, autora książki „Ostróda, miasto garnizonowe”, w połowie lipca 1945 r. 53 pułk piechoty został przeniesiony do Biskupca Reszelskiego, a żołnierze przystąpili do żniw.

Powrót do Jarosławia

Michał Zieliński prowadził pracę kulturalno-oświatową w pułku i grywał w orkiestrze wojskowej. 22 lipca 1945 r. został odznaczony Odznaką Grunwaldzką. Pisał także nowe wiersze. Utwór „Żołnierskie dożynki” to rezultat jego uczestnictwa w dożynkach pod Jezioranami. Myślał także o przyszłości swojej i rodziny. Rozważał także możliwość osiedlenia się na stałe w Ostródzie i to pomimo śmierci (6 października 1945 r.) sześciotygodniowej córeczki Wiesławy. Potwierdzeniem tego jest pismo starosty powiatowego Tadeusza Raczyńskiego z dnia 26 października 1945 r. adresowane „Do Ob. Michała Zielińskiego zdemob. podof. W.P.” i zezwalające na zamieszkanie w budynku przy ówczesnej ul. Stalina nr 7 (późniejszego Powiatowego Domu Kultury i kina „Piccolo” – przyp. R.K.) „w związku z przekazaniem w przyszłości tego domu na Dom Żołnierza”. Z tych planów jednak nic nie wyszło. Ostatecznie małżonkowie Zielińscy przed Bożym Narodzeniem 1945 r. wrócili do Jarosławia. Tam były żołnierz był m.in. przez kilkanaście lat nauczycielem w państwowej szkole muzycznej. Zmarł w wieku 67 lat i spoczywa na jarosławskim cmentarzu Starym.

Ryszard Kowalski

Na fot.
Plutonowy Michał Zieliński. Fotografia z 1939 r. Na lewej piersi Medal za Długoletnią Służbę oraz odznaka pamiątkowa 3 Pułku Piechoty Legionów, na prawej Państwowa Odznaka Sportowa i Odznaka Strzelecka Związku Strzeleckiego

Pułkowa orkiestra dęta w Truskawcu-Zdroju. Michał Zieliński stoi trzeci od lewej

Ostróda, 4 sierpnia. Jadwiga Spiradek po złożeniu kwiatów pod tablicą pamiątkową

Fot. R. Kowalski