Ruiny kościoła z początków XV w. w Szczuplinach

Około 1400 roku w Szczuplinach, na wzniesieniu nad brzegiem jeziora Rumian, zbudowany został murowany kościół pod wezwaniem św. Barbary. W XVI wieku wieś figurowała pod nazwą Scipel (mapa Kacpra Henneberga). W pierwszej połowie XVI wieku kościół przeszedł w ręce luteran, a Szczupliny zostały siedzibą parafii ewangelicko - augsburskiej. W tym czasie jej powierzchnia, łącznie z obszarem sąsiadującej Nowej Wsi, wynosiła 40 włók (około 720 hektarów). W drugiej połowie XVI wieku i w XVII wieku wieś należała do rodziny Oleśnickich (von Oelsnitz). Byli oni hojnymi ofiarodawcami kościoła ewangelickiego. Między innymi ufundowali odlany w Malborku dzwon kościelny (1568 r.), srebrny kielich ze znakiem probierczym w kształcie polskiego orła (1636 r.), ołtarz (1646 r.), obraz przedstawiający adorację Barbary i Karola Oleśnickich z dziećmi. W owym czasie w kościele znajdował się również tryptyk (pozostałość po dawnym ołtarzu) ofiarowany przez proboszcza Andrzeja Falcoviusa oraz ławka kolatorska z herbem. W 1830 roku kościół poddano generalnemu remontowi. Odnowiono cały obiekt, nadbudowano wieżę a całość otoczono kamiennym murem. W tym czasie do kościoła ewangelickiego należało 12 hektarów ziemi, z czego 10 zajmowały grunty orne, pozostałe zaś 2 hektary stanowiły łąki i pastwiska.

W 1954 roku jego stopień zniszczenia oszacowano aż na 70%. W 1967 roku wpisano go do rejestru zabytków, a około 1970 roku rozebrano. Do chwili obecnej zachowały się jedynie ruiny murowanej wieży (fragment muru o znacznej grubości z przyporą) oraz resztki betonowych wykończeń grobów przykościelnego cmentarza z drugiej połowy XIX wieku. Ze względu na to warto przypomnieć stan tej gotyckiej świątyni z okresu XX-lecia międzywojennego. Kościół był murowany z kamienia, trójbocznie zakończony od wschodu. W północnej części znajdowała się szachulcowa zakrystia a w południowej - kruchta. Dach siodłowy, pokryty był gontem (a przed 1916 rokiem dachówkami). Otwory okienne były zamknięte spłaszczonym łukiem. Od strony jeziora znajdowała się kwadratowa wieża. Jej dolna część była murowana z kamienia, natomiast górna - szachulcowa była pokryta dachem namiotowym. Wnętrze orientowane, salowe a w nim znajdowały się: ławka kolatorska z herbem z początku XVII wieku, tryptyk na desce z 1646 roku, płyta nagrobna rodziny Oleśnickich z 1654 roku, epitafium Oleśnickich na desce z połowy XVII wieku, ołtarz ambonowy z XVIII wieku. Z wyposażenia kościoła do dziś zachowały się jedynie elementy ołtarza głównego oraz znajdujące się w kościele parafialnym w Koszelewach - organy i dwa dzwony. Do obiektów zabytkowych w Szczuplinach należy również dom z bali drewnianych mieszkalny drogomistrza z końca lat trzydziestych XX wieku oraz czynna kaplica katolicka w budynku poszkolnym z drugiej połowy XIX wieku. We wsi na uwagę zasługują zachowane ślady wczesnośredniowiecznego grodziska. Było ono wzniesione na lewym, wysokim brzegu rzeki Wel w miejscu gdzie wpada ona do jeziora Rumian. Gród ten stanowił najbardziej na północ wysunięty przyczółek Mazowszan. Został on zdobyty i zniszczony w XIII wieku w czasie najazdu pruskiego plemienia Jaćwingów dowodzonego przez Skomanda.