Elbląg: Teatr im. Aleksandra Sewruka

Wspomnianą sztukę, której autorem był ówczesny rektor gimnazjum, popularny zresztą dramatopisarz Wilhelm Gnapheus, wystawiono z okazji odbywającego się w Elblągu Sejmiku Generalnego Prus Królewskich. Ta komedia była niezwykle popularna w XVI-wiecznej Europie. Doczekała się 48 wydań i wielu przekładów, w tym na język polski. Treścią sztuki były dzieje biblijnego syna marnotrawnego.

Słynny Händel komponował dla szkolnego teatrzyku

Duże zdolności muzyczne i reżyserskie miał także jeden z kolejnych rektorów miejscowego gimnazjum Jerzy Daniel Seyler, żyjący na początku XVIII wieku. Był niestrudzonym organizatorem imprez historycznych. Na jego zaproszenie przybył do miasta słynny kompozytor Georg Friedrich Händel. Podzielił się z rektorem i jego współpracownikami doświadczeniem w przygotowaniu i wystawianiu oper. Seyler napisał dramat pt. "Hermann von Balcke", a mistrz Händel skomponował muzykę do tego utworu. I to w ciągu zaledwie kilku dni.

Angielska trupa objechała Prusy

Okres świetności teatru szkolnego minął bezpowrotnie. Do Elbląga zaczęły zjeżdżać angielskie i niemieckie grupy komediantów. Pierwsza wizyta angielskich aktorów na Pomorzu (w Gdańsku, Elblągu, Królewcu) miała miejsce latem 1605 roku. Zespół tych aktorów swą stałą siedzibę miał w Halle, gdzie przebywali na zaproszenie księcia Christiana Wilhelma von Brandenburga. Od roku 1603 wędrowali po miastach wschodnich księstw niemieckich. W sierpniu 1605 roku przybyli do Gdańska, gdzie występowali podczas Święta Dominikańskiego, we wrześniu grali w Elblągu, październik natomiast spędzili w Królewcu.
Elbląskie przedstawienia prezentowane były najprawdopodobniej w Dworze Artusa mieszczącym się na Starym Mieście, bowiem tylko tam znajdował się podwyższony chór muzyczny, element konieczny w scenografii ówczesnych angielskich przedstawień. Występy cieszyły się ogromnym zainteresowaniem, ludzie dosłownie wchodzili sobie na głowy, aby obejrzeć przedstawienia, niszcząc przy okazji szyby w okolicznych kamienicach. Być może właśnie pod wpływem tych wydarzeń radni Elbląga podjęli decyzję o wydaleniu aktorów z miasta rzekomo za "wprowadzenie zbyt swawolnego nastroju".

Szekspir na elbląskiej scenie

W lipcu 1607 roku przybił do nabrzeża portowego w Elblągu statek z Anglii. Na jego pokładzie znajdowała się trupa teatralna Johna Greena należąca do Glob Theater. Był to wówczas najsławniejszy teatr londyński, założony w ramach kampanii teatralnej Chamberlains Man, prowadzonej przez braci Richarda i Guthrberda Burgabów. Dostawcą tekstów dla Globu był sam William Szekspir. Elblążanie podziwiali wtedy "Kupca weneckiego" i "Wieczór trzech króli". Przedstawienia cieszyły się wielkim powodzeniem, ale niektórym rajcom występy nie przypadły do gustu. Ponownie - pod pozorem obrony moralności - zmuszono trupę do opuszczenia miasta i zakazano dalszych występów. Ten sam zespół występował w latach 1616 - 1617 na dworze polskiego króla Zygmunta III Wazy.
W drugiej połowie XVII i na początku XVIII wieku obowiązywały formalne zakazy wystawiania w mieście widowisk teatralnych. Dopiero w maju 1703 roku, podczas Wojny Północnej, król August II Mocny kwaterujący się w Elblągu, zawiesił moc tych anty-teatralnych edyktów, sprowadzając dla uciechy swego dworu "saskich komediantów", z czego skwapliwie skorzystali także mieszczanie. Niestety, tę pierwszą "Elbląską Wiosnę Teatralną" przerwały działania wojnenne, które dotarły i tutaj.

Nareszcie własny teatr

Własnego stałego teatru Elbląg doczekał w roku 1846. Dysponował własnym gmachem, dyrekcją, zespołem artystycznym i samorządową dotacją na działalność. Budynek otwartego wówczas teatru, stał w miejscu, gdzie obecnie znajduje się Zespół Szkół Techniczno-Informatycznych przy ulicy Rycerskiej. Jego uroczyste otwarcie nastąpiło 1 września 1846 roku.
Tamten teatr liczył 540 miejsc, ale mieścił nawet 600 widzów - tyle, ile teatr dzisiejszy. Grano farsy, komedie, dramaty Kotzeubego i Iftlanda, później przyszła moda na Eugeniusza Scribe’a: ("Szklanka wody") i na największych: Szekspira: "Hamlet", "Romeo i Julia" - 1826r., "Kupiec Wenecki" - 1833r., "Sen nocy letniej" - 1844r., Goethego: "Egmonf" i "Faust" - l893r., Fryderyka Schillera: "Intryga i miłość", "Zbójcy", rzadziej Moliera, Racine’a i innych dramatopisarzy francuskich. Żelaznym punktem repertuaru były opery. Obok zawsze aktualnego Mozarta pojawiały się też dzieła Karola Marii Webera "Wolny strzelec", "Oberon" - wkrótce po światowych premierach i prapremierach, a także Bethovena "Fidelio".

Objazdowa propaganda

W okresie międzywojennym Teatr Miejski odgrywał dużą rolę w życiu kulturalnym regionu. Utrzymanie tej placówki miało dla władz niemieckich znaczenie strategiczne i wiązało się z utrzymaniem i wzmacnianiem kultury niemieckiej na pograniczu polsko - niemieckim. Propagandowy charakter ówczesnego teatru podkreśla także fakt jego objazdowości. W ciągu sezonu zespół wystawiał swe spektakle w około 20 innych miastach i miasteczkach. Tutaj także cena biletów była kilkakrotnie niższa, niż w głębi Niemiec, co miało ułatwić kontakt widza ze sztuką sceniczną. Jeśli chodzi o profil repertuarowy, wyraźnie preferowano utwory autorów niemieckojęzycznych, pomijając całkowicie dorobek polskich autorów.

Teatr amatorsko-zawodowy

Po II wojnie światowej, we wrześniu 1945 roku przyjechał do Elbląga przedwojenny aktor lwowski Bronisław Romaniszyn. Podjął próbę stworzenia zespołu aktorskiego. W październiku amatorzy pod opieką artystyczną Romaniszyna rozpoczęli próby popularnych "składanek", scenek rodzajowych, różnych skeczy, które prezentowane były podczas licznych akademii. 10 listopada 1945 roku ukazały się pierwsze afisze teatralne w wolnym Elblągu, oraz miała miejsce pierwsza premiera pt. "Chłopak z Solca" na scenie restauracji "Adria". Budynek ten później został wyburzony. Do zespołu dołączyła w niedługim czasie artystka Opery Warszawskiej Wiktoria Skwarczewska-Budkiewicz, tancerka baletu Irena Zembrzuska, artysta plastyk Zbigniew Tomanek. Zespół prezentował swoje programy i spektakle także w Pasłęku, Morągu, Tolkmicku i Malborku. Teatr Miejski, bo takiej właśnie nazwy używali jego twórcy, z Ministerstwa Kultury i Sztuki otrzymał kurtynę, od ZAiKS-u kilka różnych egzemplarzy popularnych sztuk i obietnicę stałej siedziby w zniszczonym poniemieckim kinie "Mars" przy ulicy Teatralnej.

"Pan Jowialski", czyli nowe otwarcie

26 września 1949 r. w Elblągu po raz pierwszy pojawili się artyści Teatru im. Stefana Jaracza w Olsztynie ze sztuką "Pan Jowialski" Aleksandra Fredry w reżyserii Władysława Stomy. Wspaniałą kreację stworzył występujący gościnnie Ludwik Solski. Przedstawienie to zrealizowano w sali gimnastycznej szkoły przy ulicy Agrykola (obecnie Gimnazjum nr 5).
Teatr profesjonalny szybko zadomowił się w Elblągu, z czasem otwierając stałą scenę filialną, co było głównie zasługą ówczesnego dyrektora sceny olsztyńskiej Władysława Surzyńskiego. To on dla idei rozwoju teatru na ziemiach odzyskanych, podjął się tego trudnego wyzwania. Trafił jednak na podatny grunt, elblążanie zdążyli się już rozmiłować w widowiskach teatralnych, ponadto dynamicznie rozwijającemu się miastu scena amatorska przestała wystarczać. Nad wyraz spontaniczne reakcje publiczności, owacje na stojąco i stuprocentowa frekwencja na widowni, dowodziły prawdziwego głodu sztuki scenicznej. Choć premiera i kolejne spektakle odbywały się w warunkach niemal spartańskich, publiczność elbląska przyjęła je entuzjastycznie, uznając otwarcie sceny zawodowej za nobilitacje kulturalną miasta.

Przyjazny rozwód z Olsztynem

18 czerwca 1966 roku nową siedzibą elbląski teatr znalazł w gmachu Elbląskiego Domu Kultury przy placu Kazimierza Jagiellończyka. Nowy budynek teatralny dzięki swemu położeniu w centrum miasta, znakomitej funkcjonalności, estetyce i przestrzenności, w dużym stopniu przyciągał publiczność.
Rozbrat Olsztyna z Elblągiem nastąpił z inicjatywy samego zespołu olsztyńskiego teatru. Decyzję o powołaniu samodzielnego teatru w Elblągu podpisał wojewoda gdański 28 maja 1975 roku, a więc nieomal w przeddzień powstania województwa elbląskiego. Pierwszym dyrektorem i kierownikiem artystycznym Teatru Dramatycznego w Elblągu został Jacek Gruca. Pierwszym przedstawieniem nowego zespołu, ale jeszcze z kilkoma aktorami z zewnątrz, były "Damy i Huzary" Aleksandra Fredry, wystawione w dniu Międzynarodowego Święta Teatru 27 marca 1976 roku. Oficjalne otwarcie Teatru Dramatycznego w Elblągu odbyło się 13 listopada 1976 roku, zainaugurowane premierą spektaklu "Balladyna" Juliusza Słowackiego w reżyserii Jacka Grucy.
Przez pierwsze lata teatr funkcjonuje pod nazwą Teatr Dramatyczny w Elblągu, od 6 grudnia 2007 - jako Teatr im. Aleksandra Sewruka w Elblągu.
Obecnie dyrektorem teatru (od roku 2003 ) jest Mirosław Siedler.