Wysoczyzna Elbląska od A do Z: D jak dzięcioł

D jak dzięcioł
Dzięcioły, a ściślej ptaki z rodziny dzięciołowatych, mają kilka cech wspólnych. Po pierwsze, żywią się owadami żyjącymi w drewnie, do czego służy im długi, dłutowaty dziób, silnie wydłużony, wąski i lepki język (do wygarniania owadów spod kory) oraz „wstrząsoodporna” czaszka. Po drugie, mają stopy z palcami (dwa są ustawione do przodu, dwa do tyłu — wyjątkiem jest, jak nazwa wskazuje, dzięcioł trójpalczasty) zakończonymi ostrymi pazurami, co ułatwia im wspinanie się po pniu drzewa. I po trzecie, prawie wszystkie wykuwają dziuple, w których się gnieżdżą (wyjątkiem jest krętogłów, który gniazduje w dziuplach, ale sam ich nie wykuwa, a w dodatku nie wspina się po pniu jak inne dzięcioły).

Samiec ma czerwoną „czapeczkę”
Większość osób kojarzy, że dzięcioły to ubarwione czarno i biało ptaki z czerwonymi „dodatkami” (brzuchem, piersią lub głową). Tak jest rzeczywiście w wypadku dzięcioła białogrzbietego, białoszyjego, dużego, średniego i dzięciołka. Dzięcioł trójpalczasty jest podobnie ubarwiony, ale nie ma czerwonych plam. Dzięcioł czarny (nasz największy krajowy gatunek dzięcioła) ma czarne ubarwienie z czerwoną „czapeczką” (samce mają ją na całej głowie, samice tylko na potylicy). Dzięcioł zielony ma czerwoną „czapeczkę”, ale oliwkowozielone ubarwienie z żółtym kuprem, natomiast zielonosiwy ma tylko czerwone czoło (u samców, samice nie mają plamy) szarą głowę i szyję oraz oliwkowozielony grzbiet.

Wygląd krętogłowa najbardziej odbiega od reszty dzięciołów: wierzch ciała jest w kolorze szarym i brązowym z ciemnym paskiem wzdłuż grzbietu oraz ciemnymi paskami biegnącymi przez oko i wzdłuż szyi, natomiast spód ciała jest jasny, ciemno prążkowany.



Dlaczego dzięcioła nie boli głowa?

Zazwyczaj pierwszą rzeczą, która się kojarzy z dzięciołami, jest kucie dziobem w drewno. Co ciekawe, nie wpływa to na zdrowie dzięciołów, chociaż można by się spodziewać, że uderzanie dziobem w tempie nawet 20 razy na sekundę mogłoby spowodować wstrząśnienie mózgu. Jednak głowy dzięciołów działają wtedy jak sztywne młotki, a więc nie amortyzują tych uderzeń. Poza tym mózg dzięcioła jest 700 razy mniejszy od mózgu człowieka, więc to też chroni ptaki przed uszczerbkiem na zdrowiu. Kując w drewno, dzięcioły nie tylko szukają pokarmu czy przygotowują sobie dziuple, ale mogą także komunikować się między sobą.

Dzięcioły żywią się owadami (zarówno dorosłymi, jak i larwami, żyjącymi w drewnie lub mrówkami, a dzięciołek także mszycami), a niektóre także (zwłaszcza jesienią i zimą) owocami lub nasionami.



Dziupla to podstawa
Każdy dzięcioł (poza — jak wspomniano — krętogłowem) kuje sobie dziuplę, w której zakłada gniazdo. Głębokość dziupli i wielkość otworu wlotowego zależy od gatunku dzięcioła. Przykładowo: dzięciołek ma dziuplę o głębokości do 18 cm i średnicy otworu wlotowego około 3,5 cm, dzięcioł zielony dziuplę o głębokości do 45 cm i otworze wlotowym o średnicy do 8 cm, a nasz największy dzięcioł krajowy, czyli dzięcioł czarny, kuje dziuplę o głębokości do 50 cm i otworze o średnicy około 10 cm.
Pisklęta lęgną się z jaj po około 2 lub 2,5 tygodniach a opuszczają dziuplę po 3 lub 4 tygodniach (zależnie od gatunku).

Zdecydowana większość dzięciołów po roku porzuca dziuplę i kuje nową (choć zdarzają się wyjątki). Puste dziuple chętnie zajmują siniaki, puszczyki, włochatki, sikory, szpaki, kowaliki, a także kuny, wiewiórki, popielice i niektóre gatunki nietoperzy. Wszystkie krajowe gatunki dzięciołów, poza krętogłowem, są osiadłe. Ten ostatni znowu się w tym dzięciolim towarzystwie wyróżnia: na zimę odlatuje do Afryki.

Wszystkie gatunki dzięciołów występujące w Polsce są objęte ścisłą ochroną gatunkową.
Na terenie Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej można spotkać siedem gatunków dzięciołów (w Polsce występuje ich 10). Są to dzięcioły: czarny, zielony, zielonosiwy, duży, średni, dzięciołek i krętogłów. Teren Wysoczyzny Elbląskiej jest ważnym w skali kraju obszarem występowania dla dzięcioła średniego i zielonosiwego.

Turystyczne Abecadło z Parkiem Krajobrazowym Wysoczyzny Elbląskiej:

A jak Abegg

B jak bielik

C jak cesarz

Wysoczyznę Elbląską polecamy zwiedzać przy pomocy aplikacji Kraina Buka. To idealny przewodnik dla wszystkich aktywnych turystów, chcących poznać urokliwe miejsca i zakątki Wysoczyzny Elbląskiej. Aplikacja pokaże najciekawsze miejsca, zabytki, pomniki przyrody i inne okoliczne atrakcje do odkrycia w trakcie urlopu lub wolnego weekendu. Zeskanuj kod QR, by pobrać aplikację na swój telefon.