Zabrost Wielki

Warto jest zajrzeć do miejscowości Zabrost Wielki - niezwykłej wsi historycznej, która w 2003 roku została laureatem konkursu na „Najlepiej zachowaną wieś historyczną Warmii i Mazur” w ramach ogłoszonego przez Stowarzyszenie Borussia projektu „Nowe życie pod starymi dachami”.
Zabrost Wielkim zwany dawniej Gross Sobrost, założono w XVI w. jako wieś szlachecka z dworem. Wieś została wzniesiona według kompleksowego projektu berlińskiego architekta Karla Kujatha, w ramach odbudowy po I wojnie światowej.
Zabrost Wielki stanowi zwarta grupa budynków, których architektura zawiera elementy mazurskiej tradycji budowlanej: odeskowanie szczytów, stylizowane pazdury i wiatrownice, bramy wjazdowe. We wsi zachowało się kilka interesujących chałup o konstrukcji szachulcowej z podcieniami. Są to domy mieszkalne wraz z zabudowaniami gospodarczymi, pomiędzy którymi widnieje wysoka, paradna brama.
We wsi zachował się cmentarz z okresu I wojny światowej z cennym starodrzewiem i rzadko występującymi krzyżami żeliwnymi. Z inicjatywy społeczności lokalnej cmentarz doczekał się rewitalizacji w 100 rocznicę wybuchu I wojny światowej.
Podczas badań prowadzonych w Zabroście Wielkim przez Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego w ramach tzw. Archeologii Wojny odkryto i zadokumentowano 33 obiekty betonowe oraz przebadano powierzchnię 1,5 km2 terenu. W ramach tego projektu zrekonstruowano fragment okopu zgodnie z niemieckimi instrukcjami wojskowymi. Rekonstrukcja zawiera Garnek Kocha, bunkier przejściowy oraz bunkier magazynowy. Rowy przeciwczołgowe tzw. linii Kocha zbudowane były w 1944 roku w ramach przygotowań do odparcia ofensywy Armii Czerwonej.