Orzechowo: barokowy kościół z XVIII wieku

Orzechowo to spora wieś sołecka, zlokalizowana w północnej części Pojezierza Olsztyńskiego, w centrum historycznej Warmii. Położona jest na południowych zboczach pagórków, ciągnących się ze wschodu na zachód. Stąd nazwa Podgórze, używana przez kilka wieków. W 1948 przyjęto nazwę Orzechowo.
Wieś wzmiankowana w dokumentach już w 1346. Biskup Jan Stryprock wydał dokument lokacyjny wsi Nossberg w komornictwie dobromiejskim 3 października 1362, wyznaczając 90 łanów na prawie chełmińskim. Dwa stulecia później, 6 lutego 1528, mieszkańcy Orzechowa zostali uwolnieni od szarwarku, jaki musieli wykonać na folwarku biskupim w Smolajnach. W 1800 roku wieś Podgórze (obecne Orzechowo), jak również Zalesie i Jesionowo nawiedził pożar, niszczący doszczętnie miejscowości.
Po 1945 wieś została zasiedlona przez ludność polską i ukraińską z Wileńszczyzny i Rzeszowszczyzny, a także z dawnego województwa warszawskiego i lubelskiego. Żyli ubogo i niestety niezbyt zgodnie. Szczególnie widoczny był antagonizm między repatriantami zza Buga a tymi z centralnych województw. Sytuacja materialna była zła, brakowało żywności, obuwia, ubrań - na tym tle nietrudno było o waśnie i nieporozumienia. W 1947 do Niemiec wyjechały rodziny autochtonów, przyznających się do pochodzenia niemieckiego. Wieś zelektryfikowano dopiero w 1957.

Kościół powstał prawdopodobnie w XV w. W XV i XVI w. został spustoszony. W 1565 opiekę nad kościołem sprawował proboszcz Radostowa. Kościół został powtórnie konsekrowany 24 września 1580 przez biskupa Marcina Kromera ku czci Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny. Obecny, barokowym kościół, został zbudowany w 1716 przez biskupa Teodora Andrzeja Potockiego. Od wschodu znajduje się prezbiterium, a przy nim zakrystia, od zachodu wieża przebudowana w 1846. Barokowy ołtarz główny pochodzi z ok. 1720 i zawiera rzeźby św. Piotra i Pawła. Do 1945 znajdował się tu kielich gotycki z 1379 - jedyny taki zabytek na Warmii.