Elbląg: Zabytkowy budynek szpitala przy ul. Żeromskiego

Budowę tego budynku rozpoczęto w 1898 roku, a zakończono w roku 1904. Była to jedna z największych inwestycji ó3wczesnego Elbląga. Na owe czasy był to jeden z najnowocześniejszych szpitali w tej części cesarstwa. Główna budowla szpitala miała formę barokowego pałacu.

Budowali "za swoje"

Ówczesny prezydent Elbląga Henryk Elditt, już w końcu XIX stulecia zabiegał o budowę nowego szpitala dla potrzeb miasta. Dotychczasowy wzniesiony jeszcze w 1817 roku przy ulicy Loży Masońskiej (dzisiaj Pestalozziego, okolice pomnika - czołgu) przestał spełniać jakiekolwiek wymogi higieniczne i dobrej organizacji pracy. Zwyczajem powszechnym było w owym czasie leczenie się w domowych pieleszach, mniej zamożni korzystali z usług pamiętających jeszcze średniowiecze szpitali - przytułków.
Biorąc pod uwagę doskonałą sytuację finansową miasta, postanowiono nie zwracać się o dofinansowanie do rządów pruskiego czy cesarstwa. Postanowiono pieniędzy szukać w budżecie miasta i wśród pozytywnie nastawionego do działań charytatywnych mieszczaństwa. Finansowanie budowy opierało się na fundacji Pott-Cowla oraz dotacjach rodziny znanego elbląskiego fabrykanta Ferdynanda Schichaua.

Szpital za milion marek

Długo poszukiwano terenu, gdzie mógł być ulokowany szpital. Wybrano kilkuhektarowy teren, położony u południowo-wschodnich granic miasta, w dzielnicy nazywanej Nowomiejskie Pole, przy ulicy Rzeźni Miejskiej. Miejsce to miało również inną nazwę - Gawroni Raj.
Projekt szpitala był bardzo nowoczesny. Budowę, zaczętą w 1898 r. według projektu architektów Böttgera, Schmiedena i Pilarza, zakończono w 1904 r., jej koszt wyniósł 1 107 000 marek. Budynek główny posiadał skrzydło główne i dwa boczne, obok powstał pawilon chorób wenerycznych i zakaźnych, prosektorium i obiekty szkoły pielęgniarek. Kompozycji całości dopełniał założony wokół park.

Szpital czy pałac?

Budynek główny szpitala miał formę barokowego pałacu. Podkreślała to zarówno bryła z dwupiętrową częścią środkową o czterech prostopadłych (pierwotnie piętrowych) skrzydłach, obramiających dziedziniec frontowy i zaplecze, podjazd z gazonem przed portykiem wejściowym o odcinkowych arkadach, wspartych na stylizowanych jońskich pilastrach, jak też wieżyczka zegarowa na kalenicy dachu, będąca przeniesionym motywem pruskich barokowych pałaców. Także do junkierskich siedzib nawiązywała plastyczna dekoracja zworników okien głównych osi z herbem Elbląga i roślinnymi emblematami. W supraportach drzwi znalazły się emblematyczne, roślinne dekoracje, zaś wewnątrz nad wejściem z przedsionka umieszczono płasko rzeźbione przedstawienie Miłosiernego Samarytanina. Dziedziniec wewnętrzny zamykały ustawione w podkowę zabudowania gospodarcze. Wykonawstwo całego kompleksu szpitalnego stało na najwyższym poziomie. W obramieniach otworów użyto wałkowych kształtek i klińców, w oknach i prześwitach drzwi wstawiono efektowne secesyjne, kute kraty.

Nowy dach i winda

Zakończenie budowy szpitala stało się wielką uroczystością, która w zamierzeniu miała ukazać siłę gospodarczą Elbląga, a jednocześnie siłę ciągłości historycznej. Szpitala w istocie nigdy nie ukończono w takim kształcie, jak zaplanowali to architekci. W kilka lat po oddaniu go do użytku otoczono całość murem z dwukolorowej cegły, od strony ulicy Żeromskiego z kutym parkanem jakby na znak, że dalszej rozbudowy nie będzie.
Około roku 1920 nadbudowano II piętro zmieniając jednocześnie konstrukcję dachu,a w roku 1938 zamontowano windę wyprodukowaną przez firmę CarlaFLOHR z Berlina.

Szpital bez strat

Szpital miejski stał się klasycznym komunalnym przedsiębiorstwem nie przynoszącym strat. Dyrektor nosił tytuł Miejskiego Radcy Sanitarnego i znajdował się na etacie magistratu.
Niedługo po uruchomieniu obiektu, zmieniono nazwę ulicy Rzeźni Miejskiej na Pott-Cowle-Strasse, dla uhonorowania wielkich darczyńców Elbląga. Był między nimi Peter Pott, który w 1821 roku przekazał dużą część swojego majątku na cele publiczne. Między innymi za odsetki kumulowane przez 80 lat z jego pieniędzy zbudowano szpital, który otrzymał neutralne konfesyjne miano Dobrego Samarytanina. Na tę okoliczność znajduje się w klatce schodowej głównego wejścia płaskorzeźba przedstawiająca tę biblijną postać

Dalsza rozbudowa

W okresie powojennym, w 1947 r. rozpoczął działalność Szpital Miejski im. Jerzego Gromkowskiego z oddziałami: wewnętrznym, chirurgicznym, położniczo-ginekologicznym, dziecięcym, okulistycznym, neurologicznym i zakaźnym.
W latach 1951 – 1953 powiększono oddział dziecięcy i dobudowano oszklone izolatki dla dzieci zakażonych gruźlicą. Utworzono także oddział noworodkowy oraz oddział chirurgii dziecięcej, a łączna liczba łóżek szpitalnych wzrosła do 633.
Nowy podział administracyjny kraju w 1975 r. przyczynił się do powstania kolejnych oddziałów: urologii, urazowo-ortopedycznego, oddziału intensywnej opieki medycznej i stacji dializ. Szpital pełnił wówczas rolę Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego. Obecnie nosi imię Jana Pawła II.