Wyraźnie mniejszy od wróbla. Obie płci ubarwione jednakowo i tych samych rozmiarów. Upierzenie na wierzchu ciała ciemniejsze - oliwkowozielone z szarym odcieniem, na spodzie (gardziel, wole i bardziej oliwkowa pierś) żółtawe, brzuch biały. Nad okiem jasnożółta brew podkreślona czarnym paskiem ocznym. Nogi brązowo-pomarańczowe, dziób ciemnobrązowy. Podobny do pierwiosnka, który jednak jest ubarwiony bardziej blado i ma jasnobrązowe nogi; oraz do świstunki leśnej, która jest większa i ma proporcjonalnie dłuższe skrzydła i krótszy ogon. Niezawodnym sposobem odróżnienia piecuszka jest układ lotek pierwszego rzędu: druga lotka pierwszego rzędu jest dłuższa niż siódma (u pierwiosnka krótsza lub tej samej długości).

Bardzo ruchliwy i trudny w obserwacji. Samiec agresywnie broni terytorium.

Rozmiary: długość ciała 11 cm, rozpiętość skrzydeł 19 cm, masa ciała ok. 11 g.

Zamieszkuje lasy umiarkowanej i chłodnej części Eurazji od Francji i środkowych dolin Alp po Kamczatkę we wschodniej Syberii. Północna granica przebiega za polarną granicę lasu. Nie występuje w basenie Morza Śródziemnego i w południowo-wschodniej Europie. Ptak wędrujący na dalekie odległości. Trasy jego migracji oraz miejsca zimowisk poznano dobrze dzięki obrączkowaniu populacji z Zachodniej i Środkowej Europy. Brakuje dokładnych danych o wędrówkach azjatyckich piecuszków. Przyloty w kwietniu i maju, odloty w sierpniu i wrześniu. Zimuje na całym obszarze Afryki na południe od Sahary. Wyróżnia się 3 podgatunki.

W Polsce liczny ptak lęgowy i jeden z najpowszechniejszych. Można go spotkać w całym kraju. Największą liczebność osiąga w zakrzaczeniach na torfowiskach i porośniętych wikliną dolinach rzecznych. Pierwsze piecuszki pojawiają się w kraju w kwietniu, ostatnie przylatują w połowie maja. Jesienne odloty trwają do początku października.

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową.