Wymiary: długość ciała ok. 29–35 cm, rozpiętość skrzydeł 52–57 cm, masa ok. 350–450 g.
Słabo zaznaczony dymorfizm płciowy.
Głowa i kark oliwkowoszare, policzki rude.
Wierzch ciała szarobrunatny ze słabo zaznaczonymi rdzawymi i czarnymi poprzecznymi pręgami. Na barkach i skrzydłach niewielkie podłużne białe plamy. Spód i boki ciała szare z delikatnym, falistym rysunkiem, na bokach pionowe, szerokie rdzawe pręgi. Na białym brzuchu rdzawa plama w kształcie podkowy (u samic mniej wyraźna, często niekompletna). Sterówki rdzawobrązowe, lecz środkowa para szarobrunatna. Lotki płowe z ciemnorudymi plamami.
Za okiem naga, pokryta brodawkami skóra, szczególnie rzucająca się w oczy w okresie godowym.
Wyprowadza jeden lęg w roku. W kwietniu lub maju składa 10 do 20 jaj. Zdarza się, że po stracie lęgu wyprowadzany jest drugi (najpóźniej w sierpniu). Jaja wysiadywane są przez okres 23–25 dni przez obydwoje rodziców.
Kuropatwy żywią się roślinami, latem dietę uzupełniają owady. Pisklęta żywią się bezkręgowcami.

Zamieszkuje niemal całą Europę oraz Azję Środkową. W górach może osiągać 2500 m n.p.m. (w Tatrach do 1700 m n.p.m.). Wprowadzona przez człowieka do Ameryki Północnej. Populacja podlega znacznym wahaniom, liczebność ptaków zależy od ostrości zimy oraz pogody w czerwcu i lipcu, gdy wykluwają się pisklęta, które są bardzo wrażliwe na przemoknięcie i wychłodzenie.
W Polsce nieliczny ptak lęgowy, głównie na niżu; lokalnie bywa średnio liczny.

W Polsce na liście zwierząt łownych. Okres polowań na kuropatwę trwa od 11 września do 21 października, a w drodze odłowu – do 15 stycznia.