Gatunek średniego ptaka z rodziny krukowatych. Najbarwniejszy spośród ptaków krukowatych Europy. Dobrze rozpoznawalny nawet z daleka po niecodziennym połączeniu ciemnej i jasnoczerwonobrązowej barwy z niebiesko-czarnym prążkowanym skrzydełkiem. Samce i samice ubarwione są jednakowo, mają też podobną wielkość. Większość upierzenia jest brązowa o pastelowym, różowym odcieniu. Kuper i dolne pokrywy ogona są białe. Czoło również białe, z czarnym kreskowaniem. Boki głowy czerwonobrązowe. Ma brązowe tęczówki.
Jesienią stare ptaki gubią pióra.
Dziób ma mocny, stalowoszary albo czarny, nogi jasnobrązowe. Młode są podobne do dorosłych, ale mają bardziej czerwonawy odcień upierzenia i mniej kreskowany wierzch głowy.
Długość ciała sójki waha się od 32 do 25 cm, a rozpiętość skrzydeł od 52 do 58 cm. Waży ok 170 g.
Sójka jest znana z tego, że w lasach alarmuje głośnym skrzekiem. Jest bardzo hałaśliwa, reaguje zaniepokojeniem na każdy ruch. Potrafi naśladować głosy, z którymi zetknęła się wcześniej, innych ptaków, a nawet ssaków. Mówi się, że sójki to "strażnicy lasu", bo pełnią funkcje sygnalizacyjne dla innych osobników i ostrzegają przed niebezpieczeństwem.
Na dłuższych dystansach lot sójki jest powolny i ciężki, trzepoczący, nierównomierny, wydaje się być nieporadnym i chwiejnym. W lesie natomiast lata zwinnie i szybko. Jest dość skryta, widywana dopiero poza sezonem lęgowym. Najbardziej aktywna jest jesienią, gromadzi wtedy zapasy jedzenia na zimę, są to głównie żołędzie. Sójki łączą się też wtedy w małe stada. Jesienna aktywność nie prowadząca jednak do odlotu, stała się źródłem powiedzenia "wybierać się jak sójka za morze".
Sójka to typowy ptak leśno-parkowy. Występuje bardzo licznie w lasach liściastych i mieszanych.
Pożywienie sójki jest urozmaicone, ale przeważa w nim pokarm roślinny. W lecie żywi się owadami i ich larwami, poczwarkami, ślimakami, małymi bezkręgowcami, gryzoniami i jaszczurkami, młodymi ptakami i jajami podbieranymi z gniazd. Nimi najczęściej karmi swoje młode. Lubi czereśnie i orzechy laskowe. Późnym latem żywi się głównie żołędziami, owocami buku, pączkami drzew, orzechami i innymi nasionami drzew, które, kiedy są lata obfitsze, gromadzi w różnych miejscach na ziemi, ściółce leśnej, w dziuplach, szczelinach drzew, między korzeniami i pod płatami kory czy mchu.
Przyczynia się do rozsiewania dębu, który jest gatunkiem ciężkonasiennym.
Wprowadzają jeden lęg w roku, pod koniec kwietnia i w maju. W przypadku utraty lęgu para powtarza go.
Pary sójek są monogamiczne. Budują gniazdo w środkowej partii korony, w rozwidleniu gałęzi, tuż przy pniu, najczęściej na drzewach iglastych, na wysokości od 1 do 5 m. Konstrukcja jest mała, płaska, ze zręcznie splecionych patyków i gałązek, na której jest wyściółka z miękkich części roślin, traw, włosia, piór i mchu. Partnerzy razem wysiadują jaja, które są kuliste, czysto białe. Wysiadywanie trwa 16-17 dni. Pisklęta opuszczają gniazdo po 21-22 dniach. Przez 3 tygodnie są dokarmiane przez rodziców.

Długość ciała ok. 32–35 cm
Rozpiętość skrzydeł ok. 52–58 cm
Masa ciała ok. 150–180 g

Zamieszkuje niemal całą Eurazję i północno-zachodnią Afrykę. W Europie areał na północy kończy się w okolicach koła podbiegunowego.

W Polsce rozpowszechniony w całym kraju. W górach spotykana do wysokości 1400 m n.p.m. W kraju najczęściej widywana w grądach i borach z domieszką drzew liściastych, a najrzadziej w górskich lasach regla górnego i rozległych monokulturowych borach. Szczególnie dużo pojawia się ich na Wybrzeżu, choć dolatują też do innych regionów kraju.

Na terenie Polski gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową