Wysoczyzna Elbląska od A do Z 2024: B jak Bażantarnia

Bażantarnia – początek Wysoczyzny Elbląskiej
Jednym z największych walorów i zarazem wyróżników Elbląga jest jego wyjątkowe położenie. Przez środek miasta przebiega granica dwóch mezoregionów: Żuław Wiślanych i Wysoczyzny Elbląskiej i to właśnie na skraju Wysoczyzny znajduje się wyjątkowy park leśny Bażantarnia.

B jak Bażantarnia

Bażantarnia to kompleks leśny, obejmujący obszar prawie 400 ha. Określana jest jako miejski park leśny, gdyż znajduje się w granicach administracyjnych Elbląga, jednakże to miano jest nadzwyczaj skromne i nieoddające w pełni prawdziwego charakteru tego miejsca. Owszem, frontowa część lasu ma charakter parkowo-pałacowy, lecz zagłębiając się dalej w dzikie wąwozy, możemy przenieść się do innego świata i całkowicie zapomnieć o zgiełku miasta i jakiejkolwiek cywilizacji.
Las znajduje się w strefie krawędziowej Parku Krajobrazowego Wysoczyzny Elbląskiej, a więc rzeźba tego terenu jest bardzo dynamiczna. Obszar obfituje w liczne wzniesienia i doliny, w których to płynące strumienie i potoki tworzą tajemniczy i zarazem malowniczy krajobraz. Ogromne wrażenie robią także czterdziestometrowe strome zbocza w dolinie Srebrnego Potoku.

Najsłynniejsza legenda Bażantarni związana jest z pomnikiem przyrody: Diabelskim Kamieniem, spoczywającym w Srebrnym Potoku, co najmniej od czasów budowy kościoła św. Mikołaja w Elblągu. Chciwy diabeł taszczył kamienie z całej Wysoczyzny Elbląskiej pod fundamenty nowej budowli – jak mylnie myślał – karczmy. Gdy pewnego dnia, lecąc z kolejną dostawą kamieni, usłyszał dzwony kościelne, cisnął z wielką siłą trzymany głaz wprost do Srebrnego Potoku

Zachwyca od wieków

Pierwsze wzmianki o Bażantarni pochodzą już z 1273 roku. Wówczas na tym terenie funkcjonowało gospodarstwo krzyżackie. W XV wieku dookoła Bażantarni powstawały pierwsze majątki, lecz z powodu ich rabunkowej gospodarki Rada Miejska wydała edykt chroniący ten teren przed wycinką. W XVII wieku piękno tego miejsca odkryli kupcy angielscy, którzy chcieli ulokować tu swoją faktorię, jednakże Rada Miejska nie wyraziła zgody, a kupcy przenieśli się do Łęcza. Ponowna próba zagospodarowania Bażantarni miała miejsce w 1700 roku, kiedy to Rada Miejska zmieniła zdanie i zgodziła się na wydzielenie niewielkiego majątku. Majątek na przestrzeni lat miał wielu właścicieli, którzy wytyczali pierwsze ścieżki spacerowe i próbowali zachęcić ówczesnych elblążan do wypoczynku w tym miejscu. Jednakże warto pamiętać, że wówczas w Elblągu istniały jeszcze mury miejskie, które stanowiły barierę materialną i psychologiczną, lecz elblążanie chętniej wybierali bezpieczne parki miejskie.

Wszystko zmieniło się w 1773 roku, kiedy to rozpoczęły się rozbiórki murów i fortyfikacji miejskich. Mieszkańcy zaczęli na nowo odkrywać okolice. Ówczesny Elbląg był coraz silniejszym ośrodkiem przemysłowym, co przekładało się na miejsca pracy i zamożność mieszkańców. W kolejnych latach w regionie była rozbudowana sieć dróg bitych oraz powstała Kolej Nadzalewowa. Tym działaniom sprzyjał panujący w krajach niemieckich romantyczny ruch „Sturm und Drang” (burzy i naporu) Hamanna i Herdera. Jednym z jego założeń było zwiększenie zainteresowania odmianami folkloru lokalnego. Spisywano, badano i opisywano ludowe legendy i podania oraz wymyślano nowe. Dawne wierzenia, obyczaje i obrzędy odsłoniły przed intelektualistami bogaty świat starożytnych Prusów oraz Gotów. Na tej podstawie przez cały wiek XIX etnografowie, archeolodzy, historycy i krajoznawcy prześcigali się w opisywaniu mitów i legend związanych z konkretnymi miejscami. Wiele miejsc Wysoczyzny Elbląskiej: wzgórz, strumieni, głazów i drzew otrzymywało nowe poetyckie nazwy. Te wydarzenia miały bezpośredni wpływ na Bażantarnię i rozwój nowoczesnej turystyki.

W 1801 roku August Abegg, patrycjusz elbląski, nabył na terenie Bażantarni pięciohektarowe gospodarstwo, następnie w 1810 roku rozpoczął w tym miejscu budowę pałacu górującego nad miastem. Jednym z jego najbardziej znanych gości był marszałek Luis Nicolas Davout, uważany za jednego z dwóch, obok Massény, najwybitniejszych dowódców Napoleona.

Podmiejski kurort wypoczynkowo-rozrywkowy

Po śmierci radcy Abegga majątkiem zarządzali jego spadkobiercy, od których w 1882 roku Rada Miasta Elbląga wykupiła posiadłość wraz z parkiem. Urządzono tu siedzibę miejskiego nadleśniczego. W 1913 roku pałac i cały park włączono w granice administracyjne Elbląga. Teren urozmaicono elementami małej architektury, nadając tym samym Bażantarni charakter podmiejskiego parku leśnego dostępnego dla wszystkich mieszkańców. Las wokół zabudowań stał się ulubionym miejscem wypoczynku ówczesnych elblążan. Powstała tu siedziba bractwa kurkowego, muszla koncertowa i zajazd dostępny dla wszystkich mieszkańców. W pozostałej części lasu wytyczano nowe szlaki, budowano mostki, wiaty, tarasy i wieże widokowe. Stworzyło to doskonałe warunki do wypoczynku. W miesiącach letnich przenosiło się tu całe kulturalne życie Elbląga. Obchodzono hucznie urodziny króla Prus, odbywały się koncerty, wybierano króla strzelców, przedstawiano sztuki Szekspira, a wieczorem odbywały się pokazy ogni bengalskich.

Flora i fauna

Dominującym drzewem jest buk, ale możemy również spotkać dęby, brzozy i sosny. Występuje też wiele gatunków roślin zielnych. Cały obszar Bażantarni najpiękniej wygląda wiosną, kiedy możemy tu zobaczyć łany leśnych kwiatów, m.in. zawilca gajowego, przylaszczkę pospolitą, ziarnopłona wiosennego, gwiazdnicę wielokwiatową czy też konwalię majową.Świat zwierząt jest również bardzo bogaty. Występuje tu ponad 50 gatunków ptaków, w tym gatunki górskie: pluszcz i pliszka górska. Także sama nazwa „Bażantarnia” związana jest z ptakami. Przed II wojną światową Bażantarnia nazywana była – „Vogelsang” – co dosłownie przetłumaczyć można, jako „śpiew skowronków”, natomiast współczesna nazwa ma związek z hodowlą bażantów prowadzoną w Bażantarni w latach 60. XX w.

Turystyczny raj

Bażantarnia jest terenem dostępnym dla wszystkich. Spotyka się tu wędrowców, rowerzystów, biegaczy i miłośników surwiwalu. Na chętnych czekają liczne szlaki w tym m.in. Szlak Kopernikowski, Pomorska Droga Świętego Jakuba oraz Wschodni Szlak Rowerowy Green Velo.

Kamil Zimnicki
Park Krajobrazowy Wysoczyzny Elbląskiej

WYSOCZYZNA ELBLĄSKA OD A DO Z:

Wysoczyznę Elbląską polecamy zwiedzać przy pomocy aplikacji Kraina Buka. To idealny przewodnik dla wszystkich aktywnych turystów, chcących poznać urokliwe miejsca i zakątki Wysoczyzny Elbląskiej. Aplikacja pokaże najciekawsze miejsca, zabytki, pomniki przyrody i inne okoliczne atrakcje do odkrycia w trakcie urlopu lub wolnego weekendu. Zeskanuj kod QR, by pobrać aplikację na swój telefon.